Canlıların özellikleri nelerdir?

Canlıların özellikleri nelerdir?

Canlılığın Yedi Ortak Özelliği
Her canlı:
✓ Büyür
✓ Beslenir
✓ Hareket eder
✓ Çoğalır
✓ Solunum yapar
✓ Tepki verir
✓ Boşaltım yapar

Bir varlığın canlı ya da cansız olduğunu yedi ortak özelliğine bakarak anlayabiliriz. Eğer bir varlık canlılığın yedi ortak özelliğinin hepsini birden gösteriyorsa o varlık canlıdır.

1. Büyüme
Büyüme, canlıların gelişmesi demektir. Bazı canlılar belirli bir büyüklüğe ulaştığında büyümeleri durur. Bazıları da yaşamları boyunca büyümeye devam eder.
Uygun koşullar sağlanırsa ağaçlar çok uzun süre büyümeye devam edebilir.
Yavru bir köpek erişkin olduğunda büyümesi durur.
Her canlı büyür ve gelişir.

2. Beslenme
Canlılar canlı kalmak ve gelişmek için beslenmeye ihtiyaç duyarlar. Enerjilerini besinlerden sağlarlar.
Hayvanlar kendi besinlerini üretemedikleri için bitkileri ya da diğer hayvanları yiyerek beslenir.
Hayvanlar ot ya da et yiyerek beslenir. Bazı hayvanlar hem et hem otla beslenir.
Bitkiler besinini kendi yapar. Besinini yapmak için güneş enerjisini ve topraktan aldıkları su ile mineralleri kullanır.
Her canlı beslenir.

3. Hareket etme
Hayvanlar hareket edebildikleri için yiyecek bulur ve tehlikelerden kaçabilirler.
Bitkiler ise yapraklarını Güneş’e, köklerini içinde su bulunan toprağa doğru çevirir.
Yılan sürünerek, kuş uçarak, balık yüzerek, kedi yürüyerek hareket eder.
Ayçiçekleri yaprak ve çiçeklerini Güneş’e doğru çevirir.
Tüm canlılar hareket eder.

4. Çoğalma
Canlılar kendi türlerinin devam etmesi için çoğalırlar. Bitkiler genellikle tohumla çoğalır, bazı hayvanlar doğurarak, bazıları yumurtayla çoğalır.
Birçok bitki yeni bitkilere dönüşen tohumlar üretir. Bu tohumlar yeni bitkiler meydana getirir.
Tavuklar yumurtaların üzerinde kuluçkaya yatar ve yumurtalardan civcivler çıkar.
Bütün canlılar çoğalır.

5. Solunum Yapma
Solunum yapmak canlıların ortak özelliklerinden biridir.
Birçok hayvan gereksinim duyduğu oksijeni akciğerlerine hava çekerek alır.
Bitkiler solunumları için gerekli oksijenin bir kısmını kendileri üretir. Bir kısmını da yaprakları aracılığıyla havadan alır.
Balıklar oksijeni sudan alır. Balıklar sudaki oksijeni almak için solungaçlarını kullanır.
Bütün canlılar solunum yapar.

6. Tepki Verme
Bütün canlılar duyarlıdır yani çevrelerine tepki verir. Bütün bitkiler ışığa, suya duyarlıdır.
Hayvanlar çevrelerini görme, işitme, dokunma, tat alma ve koku alma duyularıyla tanır.
Küstüm çiçeği gibi bazı bitkiler dokunulduğunda yapraklarını kapatarak tepki verir.
Bütün canlılar tepki verir.

7. Boşaltım Yapma
Canlılar vücutlarındaki gereksiz maddeleri atmak için boşaltım yapar.
Hayvanlar ter, idrar, dışkı yoluyla boşaltım yapar.
Bitkiler terleyerek, damlama yaparak ve kuru yapraklarını dökerek boşaltım yapar.
Bütün canlılar boşaltım yapar.

Çevremizdeki varlıkları özelliklerine göre canlı ve cansız olarak ikiye ayırırız. Hava, toprak ve su canlılık özellikleri göstermez. Bu yüzden cansız varlıklardır. Bitkiler ve hayvanlar canlı varlıklardır.

Bitkilerin Yaşam Döngüsü
Bir bitkinin yaşam döngüsünü oluşturan evreler
✓ Tohumun çimlenmesi
✓ Erişkin bir bitki olması
✓ Kendi tohumlarını üretmesi
✓ Ölmesi

Farklı bitki türlerinin yaşam döngüleri farklı uzunluktadır.
Bazı bitkiler aynı yılın içinde yaşayıp ölür.
Bazıları uzun yıllar yaşayabilir.

Fasulyenin Yaşam Döngüsü
Fasulye
✓ Bitki yeni tohumlar üretir ve ölür.
Tohum
✓ Su tohumun içine kabuğundaki ufak bir delikten sızar. Tohum şişer ve kabuğu çatlar.
Çimlenme
✓ Kök, toprağın derinliklerine doğru gelişir. Küçük bir filiz ışığa doğru büyür.
Fasulye Bitkisi
✓ Bitkinin ilk yaprakları büyür ve kendi besinini yapar.
Çiçek
✓ Bitki erişkin olur ve kendi tohumlarını üretir.

Bitkilerin Yaşam Döngüsünü Gözlemle Etkinliği
Gerekli Malzemeler
✓ Dört tane kuru fasulye
✓ Dört tane arpacık soğanı
✓ Bir kavanoz
✓ Su
✓ Bardak
✓ Kâğıt havlu ya da peçete
✓ Saksı ve toprak
✓ Bitkilerimizin yaşam döngüsünü kaydetmek için kalem ve defter

Nasıl Yapalım?
● Bitki gözlem formu hazırlayalım. Forma tarih, uzama miktarı, değişiklik ve neler olduğu gibi bölümler ekleyelim. Bitkimizin yaşam döngüsünü gün gün kaydedelim.
● Bir bardak suyun içine dört tane kuru fasulye koyalım. Bir gün suyun içinde bekletelim.
● Kavanozu kâğıt havlu ya da peçeteyle dolduralım. Kavanoza içindekiler suyu iyice eminceye kadar su koyalım.
● Tohumları suyun içinden alarak kurulayalım. Kavanozun yan tarafından aşağıya doğru itelim. Tohumların dışarıdan görünmesini sağlayalım.
● Kavanozu soğuk olmayan ve karanlık bir dolaba koyalım. Her gün kontrol edelim. Nemli tutmak için gerekiyorsa su ekleyelim. Fasulyeler birkaç gün içinde çimlenecektir.
● Tohumlardan kökler çıkacaktır. 1-2 hafta sonra bitkileri kökleri aşağıda olacak şekilde küçük saksılara dikelim. Düzenli olarak sulayalım.
● Arpacık soğanını kök kısmı aşağıya gelecek şekilde toprağa dikelim. Düzenli olarak sulayalım.
● Bitkilerimizin gelişimini izleyelim. Gözlem sonuçlarımızı kaydedelim. Bitkilerimizin gelişimini fotoğraflayabiliriz.

1. Fasulye ile arpacık soğanının büyümesi ve gelişmesindeki farklılıklar nelerdir?

Canlı varlıklar yedi canlılık özelliği gösterir. Bunlar, büyüme, beslenme, hareket etme, çoğalma, solunum, tepki verme ve boşaltımdır.
Cansız varlıklar yedi ortak canlılık özelliğini göstermezler.

Aşağıdaki ifadelerden doğru olanları ve yanlış olanları ayırt ediniz.
1. Ayçiçeği çiçeklerini ve yapraklarını Güneş’e doğru çevirir.
2. Canlıların yaşamlarına devam etmesi için besine ihtiyaçları yoktur.
3. Hayvanlar doğurarak ya da yumurtayla çoğalırlar.
4. Cansız ve canlı varlıklar aynı özellikleri taşırlar.
5. Bitkiler çoğunlukla tohumla çoğalırlar.
6. Hava, su, toprak canlı varlıklardır.
7. Hayvanlar hareket edebilirler.
8. Cansız varlıklar dışardan etki olmadığı sürece hareket edemez.

1. Tohumun çimlenmesi için neler gereklidir?
2. Bitkinin büyümesi için neler gereklidir?