Anlamlarına Göre Kelimeler Nelerdir?

Anlamına Göre Kelimeler

Anlamlarına Göre Kelimeler Nelerdir?

Anlamlarına Göre Kelimeler

Anlamlarına Göre Sözcükler

Gerçek Anlam: Bir kelimenin akla gelen ilk anlamına gerçek anlam denir. Buna sözlük anlamı da denir. Ağır kelimesinin aklımıza gelen ilk anlamı ‘tartıda çok çeken yani hafif karşıtıdır.’

‘İnce’ kelimesi, “İnce ipek ipliklerle dokunan halılar daha güzeldir.” Cümlesinde gerçek anlamında kullanılmıştır.

Mecaz Anlam: Bir sözcüğün gerçek anlamının dışında kullanılmasıyla kazandığı anlama mecaz anlam denir. ‘Doktor ağır işlerde çalışmasını yasaklamıştı.’ Burada ‘ağır’ kelimesi gerçek anlamından uzaklaşmış, kendi anlamı dışında yani ‘zor’ anlamında kullanıldığından dolayı mecaz anlamdır.

‘Kurutmak’ kelimesi, “Ne uğursuz adam! Gittiği yeri de kuruttu.” mecaz anlamıyla kullanılmıştır.

Yan Anlam: Bir sözcüğün gerçek anlamıyla ilgili olarak yüklendiği yeni anlamlardır. Buna ‘yakıştırmaca anlam’ da denir. Dolabın gözünden kitabı aldı. Cümlesinde ‘göz’ kelimesi yan anlamdır.

“Sobanın dirseğini yeni değiştirdik.” Cümlesinde dirsek kelimesi yan anlamda kullanılmıştır. “Uçağın kanadı alevler içinde kaldı.” Cümlesinde kanat kelimesi yan anlamda kullanılmıştır. “Dikiş makinasının kolunu koparacakmış gibi çeviriyordu.” Cümlesinde kol kelimesi yan anlamda kullanılmıştır.

Somut Anlam: Varlığı duyu organları yardımıyla algılanabilen kavramları karşılayan sözcükler somut anlamlıdır. Dikmek, mavi, su, tahta, yaprak, elma, anne…

‘Işık, akıl, rüya, korku’ kelimelerinden ışık kelimesi somuttur.

Soyut Anlam: Varlığını zihinsel, sezgisel, olarak algılayabildiğimiz, duyularımızla algılayamadığımız kavramları karşılayan sözcükler soyut anlamlıdır. Sevgi, insanlık, öfke, anlamak, düşünmek, barış…

Genel ve Özel Anlam: Anlam çerçevesi geniş olan sözcüklere genel; dar olan sözcüklere de özel anlamlı sözcükler denir. Canlı, insan, bitki, hayvan gibi sözcükler, kendisini oluşturan varlıkları topluca adlandırır. Dolayısıyla genel anlamlı sözcüklerdir. Fakat Ahmet, Konya, Seyhan gibi sözcükler de bir tek varlığı karşılar. Bu yüzden özel anlamlı sözcüklerdir.

Mesela gıda kelimesi, geniş kapsamda anlamı olan geniş anlamlı bir kelimedir.

Terim Anlam: Bir bilim, sanat veya meslek dalıyla ilgili belirli kavramları ifade eden özel anlamlı sözcüklere denir. ‘Açı, üçgen, doğru’ gibi sözcükler matematik, ‘Redif, dize, kafiye’ gibi sözcükler edebiyat, ‘Meridyen, enlem, boylam’ gibi sözcükler de coğrafya bilimi ile ilgili terimlerdir.

Roman, Hikaye kelimeleri edebiyat dersi ile ilgili terim anlamlı kelimelerdir.

Uyarı! Terim anlamı özelliğini taşıyan sözcükler, kullanıldığı bazı cümlelerde bu özelliğini kaybedebilir. Örneğin “Bu olaya farklı bir açıdan baktı.” Cümlesinde açı kelimesi, “Sen benim dünyamsın.” Cümlesinde ise dünya kelimesi terim anlamı özelliğini bu cümlelerde kaybetmiş kelimelerdir.

Yansıma: İnsan konuşması dışında doğada ortaya çıkan seslere yansıma denir. ‘ Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı’ dizesindeki ‘şak’ sözcüğü bir yansımadır. Ayrıca ‘pat, çat, hav, miyav’ gibi sözcükler de yansımaya örnektir.

Uyarı! Öt-kişne-sızla gibi sözcükler yansıma değildir. Çünkü, bu sesler, bir varlığın sesi olarak karşımıza çıkmaz. Bu kelimeler bir olayı tanımlayan kelimelerdir.

Dolaylama: Bir sözcükle anlatılabilecek bir kavramın birden fazla sözcükle anlatılmasına dolaylama denir. “Ulu önder, yurt gezilerine başladı.” “Çukurova’da beyaz altına rağbet çok.” Cümlelerinde ‘Ulu Önder’ le ‘Atatürk’, ’beyaz altın’ la ‘pamuk ‘ anlatılmak istenmektedir.

Örneğin, “Bizim takım yeni bir file bekçisi aldı.” Cümlesinde file bekçisi ile kaleci anlatılmak istenmiştir.

You may also like...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir