Ritim çalgısı ile müziklere eşlik etmek nedir ve nasıl yapılır?

Ritim çalgısı ile müziklere eşlik etmek nedir ve nasıl yapılır?

Vücudunu ritim çalgısı gibi kullanabilirsin ve müziksel yaratıcılığını sergileyebilirsin.

Ürettiğimiz ritim çalgısıyla öğrendiğimiz müziklere eşlik edebiliriz.

Birer, beşer, onar ritmik saymalar yaparak da ritimli sayışmalar yapabiliriz.

Dinlediğimiz öyküdeki olayları farklı ses kaynakları kullanarak da canlandıralım.
Kolay ses elde edilebilen materyallerden yola çıkılarak ses üretme becerimizi geliştirmeliyiz.
Vücudu ritim çalgısı gibi kullanmak ve üretilen ritim çalgısıyla öğrendiğimiz müziklere eşlik etmek de müziksel kabiliyetlerimizi geliştirecektir.

Boş plastik şişe, nohut, kuru fasulye, çakıl, pirinç, tahta çubuklar, metal elbise askısı, her çeşit kâğıt parçası, vb. araç gereçlerle ritim çalgıları üretebiliriz.

Vücudumuzu ritim çalgısı gibi kullanabiliriz. Kişinin en yakınındaki sesler kendi çıkardığı seslerdir ve bu seslerin kaynağı kendi bedenidir. Bu sesleri şu şekilde gruplandırabiliriz ya da adlandırabiliriz:

Baş Sesleri
Baş bölgesinden çıkan sesler, beden çalgılarının çıkardığı seslerin bir bölümüdür. Bunlara baş sesleri denir. (Dil, dudaklar, damak, diş, ağız boşluğu, yanaklar kullanılarak üretilen seslerdir.). Dil şaklatma, burun çekme, diş gıcırdatma, ıslık, ağlama, gülme, iç çekme, horlama, hapşırma, üfl eme ve O,U,S,Ş vb. vokalleri de baş seslerinegirer.

El ve Ayak Sesleri
Ele, kola, başa, dize, göğse vurma sesleri ile elleri birbirine sürtme, tırnakları birbirine sürtme, parmak şaklatma gibi sesler el seslerine; ayağı yere vurma, ayağı
yere sürtme, topukla yere vurma, zıplama gibi sesler de ayak sesleri arasında yer alır.

Bedenimizi kullanarak nasıl ses çıkarabiliriz?
Bedenimizi kullanarak hangi sesleri çıkarabiliriz? El çırpma, ayağını yere vurma, eliyle dize vurma, eliyle göğsüne hafifçe vurma, parmak şaklatma, avuçları birbirine sürtme vb. hareketler bedenimizi kullanarak çıkarabildiğimiz seslerdir.

Yankı Oyunu: Birimizin bedeninden çıkaracağı bir sesi (dizlere iki kere vurma, parmak şaklatma, el çırpma, ayağını yere vurma, dizlere vurma, göğüse hafifçe vurma, parmak şaklatma vb.) direrlerimiz tekrarlayalım. Daha sonra bu sesleri ritmik bir şekilde gerçekleştirelim. (İki kez el vurma, iki kez parmak
şıklatma, iki kere dizlere vurma.). Etkinliğe katılanların tamamı gerçekleştirinceye kadar çalışmayı devam ettirelim.

Öykü canlandırma etkinliği
Mavi Fil öyküsünde geçen olayları canlandıralım.
Mavi fil ormanda bir ağacın altında horlayarak uyuyordu (horlama ve pufl ama sesi).
Yanından geçen yavru sincapların gülüşmelerinden vekahkahalarından uyandı (gülme sesleri).
Küçük sincaplar ağacın üstünde iştahla elma kemiriyordu (ağız şapırdatma ve kırt kırt sesleri ).
Mavi fil, çok güzel kokan çiçeklerin olduğu ve tatlı tatlı rüzgârın estiği bir yere gitmek en iyisi diye düşündü (çiçek koklama ve rüzgâr sesi).
Tam yola devam edecekti ki sincaplardan biri elmasını düşürdü ve ağlamaya başladı (ağlama sesi).
Mavi fil hemen yanı başındaki elma ağacından hortumuyla bir elma kopararak onu küçük sincaba uzattı. Küçük sincap derin bir oh çekerek (nefes alma ve ohh sesi)
ağlamaktan vazgeçti. Sincaplar teşekkür ederek ağaçtan ayrıldı. Mavi fil uykusuna kaldığı yerden devam etti (horlama ve pufl ama sesi).

Tekrar edilebilmesi kolay bir tekerlemeler söyleyebiliriz.
Örneğin,
O piti piti
Karamela sepeti
Terazi lastik
Jimnastik

Tekerlemeyi tam olarak öğrendikten sonra bedenlerimizi kullanarak ritmik eşlikler yapabiliriz.
“O piti piti” derken iki kez parmak şıklatma,
“Karamela sepeti” derken iki kez ayak vurma,
“Terazi lastik” derken iki kez el vurma,
“Jimnastik” derken iki kez dize vurma vb.

Kişinin en yakınındaki seslerin kendi çıkardığı seslerdir ve bu seslerin kaynağı kendi bedenidir. Vücudunu ritim çalgısı gibi kullanır. Bu durum insanın etrafında gördüğü ve kullanabildiği eşyalar için de geçerlidir. İnsanın çevresindeki basit araç ve gereçlerle yapabileceği çalgıların olabileceğini bilmesi, bu çalgıları
yapabilmesi ve bunlarla bir sunu gerçekleştirmesinin sağlanması insanda farkındalık oluşturmanın en etkili yollarından birisidir. Böylelikle insan dinleme, söyleme
ve çalma becerilerini geliştirebilir.

Marakas: Ahşap veya plastik çeşitleri vardır. İçine, sallandığında ses çıkaran kum, boncuk gibi malzemeler konulmuştur. Farklı şekillerde ve boylarda çeşitleri vardır.

Marakas Yapılışı
Boş bir plastik şişeye kum, çakıl, nohut, pirinç vb. malzemeler koyularak yapılır ve sallanarak ses çıkartılır. Malzemeler Plastik şişe, Kum, çakıl, nohut, pirinç vb.

Kastanyet: Birbirine bağlanmış iki hareketli parçadan oluşur. Parçalar birbirine vurularak çalınır. Genellikle tahtadan yapılır.

Ritim çubukları: Aynı boyda iki tahta çubuktan oluşur. Birbirine vurularak çalınır.

Ritim çubukları Malzemeler, 20 cm uzunluğunda aynı cinsten iki tahta çubuk veya tahta kaşık, 20 cm uzunluğunda aynı cinsten iki tahta çubuk temin edilir. İki tahta kaşık da kullanılabilir. Bu malzemeler birbirine vurularak çalınır.

Ritim kutusu (ses kutusu): Fırınlanmış sert ağaçtan yapılır. Tahta tokmak ile çalınır. Dikdörtgen bir kutu şeklindedir. Kutunun kenarlarında uzunluğuna kesilmiş bir oyuk vardır.

Tef: Derinin bir kasnak üzerine geçirilmesi ile yapılır. Kasnağında ziller olanına zilli tef denir. Zilli teflerin kasnağa deri gerilmeden yapılmış olanları mevcuttur.

Çelik Üçgen: Üçgen şeklinde çelikten yapılmış bir çalgıdır. Tepesine bağlı olan ipten tutularak metal çubukla çalınır. Farklı boyları bulunur.

Çelik Üçgen Yapılışı, Metal elbise askısına metal bir çubuk veya kalemle vurularak ritim oluşturulur.

Zil: Metalden (genelde pirinçten) yapılan bir çalgıdır. Tencere kapağını andıran daire şeklindedir. Birbirine vurularak veya baget denilen bir sopa ile vurularak çalınır. Parmağa takılarak çalınan küçük boyutluları da mevcuttur.
Davul: El veya tokmakla çalınır. Farklı tip ve büyüklükte olanları vardır.
Tır-tır: Sert ağaçtan yapılmış bir çalgıdır. Yine ağaçtan yapılmış bir çubukla sürtülerek çalınır.

Tır-tır, Üzeri tırtıklı boş plastik su şişesinin üzerinde ince tahta bir çubuk veya kalem gezdirilerek ritim oluşturulur.
Malzemeler, Plastik su şişesi, İnce tahta çubuk (kalem vb.)

Bunların yanı sıra sınıftaki eşyalar da ritim çalgısı gibi olarak kullanılabilir. Sıraların üstü, sandalyeler, çantalar, kalemler, kalem kutuları vb. her şey ritim aracı olarak kullanılabilir.

Bazı Basit Araç ve Gereçlerle Ritim Çalgılarının Yapılışı

Marakas: Boş plastik şişeye bir miktar pirinç, nohut, kum, çakıl vb. koyularak yapılır. Sallanarak çalınır.
Ritim Çubukları: 20 cm uzunluğunda iki tahta çubuk temin edilir. Bunların yerine iki tahta kaşık da kullanılabilir. Çubuk veya kaşıklar birbirine vurularak çalınır.
Tır-tır: Üzeri tırtırlı boş plastik su şişesinin üzerinde ince tahta çubuk veya kalem gezdirilerek ritim oluşturulur.
Çelik Üçgen: Metal elbise askısına metal bir çubukla veya kalemle vurularak ritim oluşturulur.
Her çeşit kâğıt parçasını buruşturarak, yırtarak ses denemeleri yapılabilir. Bunun için jelatin, naylon gibi materyaller de kullanılabilir.

Ritim Çalgılarının Kullanımı ve Farkındalık Geliştirme
Sonbahar ile ilgili (Yağmur resmi, rüzgâr resmi, kurumuş dalları olan ağaç resmi.)
Yapımını gerçekleştirdiğimiz bir müzik aleti ve/veya doğadaki sesleri taklit etmemize yardımcı olacak materyalleri kullanarak resmin çağrıştırdığı sesleri serbest olarak çıkarmaya çalışalım. Daha sonra her bir resim için yaptığımız müzik aletlerinden veya sesleri taklit etmemize yardımcı olacak materyallerden birini seçelim. Burada hangi doğa olaylarını hangi materyal ve/veya müzik aleti ile seslendirileceğimize karar verelim. Resimleri duvara veya tahtaya yapıştıralım. Resmini gösterdiğimiz doğa olayını seslendirelim. Çalışmanın yavaş tempoda başlayarak giderek hızlanması çalışmayı oyuna dönüştürecektir.
Resim geçişlerini yaparak çalışmamıza devam edelim.

Doğa olaylarını konu alan “Sonbahar” şarkısını söyleyelim.
SONBAHAR
Söz ve Müzik: Onur Erol
Havada uçuşan sarı yapraklar,
Yerlere düşünce yolları kaplar.
Okula giden neşeli çocuklar,
Yol almaya başladı göçmen kuşlar.
Sert bir rüzgâr esiyor,
Kuru dallar düşüyor.
Gök gürleyip
Bulutlar yağmur veriyor.

Birlikte Çalma
Şarkının her satırında geçen doğa olaylarını, yaptığımız müzik aletleri veya sesleri taklit etmelerine yardımcı olacak materyaller ile toplu olarak seslendirebiliriz. Örneğin:
Sert bir rüzgâr esiyor / gazete kâğıdı ya da tef
Kuru dallar düşüyor / tahta parçaları veya ritim çubukları
Gök gürleyip bulutlar / karton koli
Yağmur veriyor / marakas

Kolay ses çıkaran materyallerden ses üretme becerimizi geliştirebiliriz.
Vücudumuzu ritim çalgısı gibi kullanarak ve ürettiğimiz ritim çalgısıyla öğrendiği müziklere eşlik edebiliriz.

Aşağıdaki öyküyü okuyalım ve öyküde hangi seslerin geçtiğini, buradaki olaylara uygun sesleri taklit edelim. Öyküdeki sesleri çıkartırken farklı materyaller de kullanabiliriz.

Atıma binmiş bataklıktan geçerken (Dil şaklatılır veya ritim çubukları vurulur.)
Bataklıkta yaşayan yeşil bir kurbağaya rastladım. (Tır-tır ile kurbağa sesi çıkartılır.)
Kurbağa bizi görünce cup diye suya atladı. (Su şişesi bir kere sallanır.)
Bataklıktan çıkıp toprak yola geldik. (Dizlere vurulur.)
Gittik gittik bir ırmağın kenarına geldik. ( Yarı dolu su şisesi çalkalanır.)
Irmağın üstündeki köprüden geçtik. (Göğüse vurulur.)
Eve doğru yola koyulduk ve çimenlerden geçtik. (Avuç içleri sürtülebilir/ marakas kullanılabilir.)
Atım çitten atlıyor. (hoop, gümm vokali ile)
İşte, sonunda eve geldik.

Ritim çalgısı ile müziklere eşlik etmek