Toplumların hayatında destanlar niçin önemlidir?

Toplumların hayatında destanlar niçin önemlidir?

Bir milletin başından geçmiş önemli olayların, afetlerin, savaşların, göçlerin, yıkımların anlatıldığı uzun eserlere destan adı verilmektedir.

Millet vicdanında, arzu, dilek, tutku, gelenek, değer hükmü halinde yaşayan her şey destanlarda yer bulur ve gerçekleşmiş görünür.

Milletlerin tarihî vasıfları ırk özellikleri ve millî değerleri, yaratmış oldukları destanlarda açıkça belirir.

Destanlar; tarih, düşünce ve sanat bakımından büyük değer taşırlar. Tarihi aydınlatır, düşünce ve sanata kaynak oluştururlar. Destanlar, tarihi olaylar karşısında halkın duygu ve düşüncelerini yansıtırlar. Destanlar halk gözüyle görülen, halk ruhuyla duyulan ve halk hayalinde masallaştırılan tarihlerdir. Destanlar, anlatımlarındaki olağanüstü özellikler ayıklandığında ulusların tarihini aydınlatan en önemli kaynaklardır.

Yüzyıllar boyunca Türklerin duyuş, düşünüş, inanış ve hayallerini; güzel sanatlarını; aşk, aile, vatan, ulus ve devlet anlayışlarını Türk destanlarında görebiliriz.

Oğuz Kağan destanında cihangirlik ve devlet kurma tutkusu, Köroğlu destanında haksızlığa isyan ve devlete itaat yan yanadır. Bütün Türk destanlarında, iyiliğe, kuvvete, savaşçılığa, biniciliğe, sözde durmaya büyük değer verilmektedir. Buna karşılık Odyseia destanında hile ve yalanın âdeta övüldüğü görülür. Bol verimli topraklarda yerleşmiş olan Yunanlıların destanlarında şarap, kadın, eğlence, dünya zevklerine düşkünlük, aşk, dostluk ve macera hırsı baş yeri tutar.

Çoğu destanlarda manevi inançların kılıç gücüne üstün tutulduğu da görülür. Nitekim Kalevala’daki halkın nazarında şarkılar sihiri, sihir bilgiyi, bilgi ise gücü temsil etmektedir. Hind destanında insanların manevî bakımdan yükselmesi (ermişlik) amacı güdülür.

Destanlar toplumsal ve kültürel açıdan oldukça büyük önem taşır. Destanlar her şeyden önce bir milletin ortak malıdır yani anonimdir. Bir kişi tarafından değil, aşama aşama milletin fertleri tarafından oluşturulurlar.

Her destan ait olduğu toplumun izlerini taşır. Destanlar oluştukları toplum hakkında tarihi bilgiler verir. Birçok toplum geçmişine ait olan pek çok unsuru destanları aracılığıyla öğrenir. Örneğin Göktürklere ait olan Bozkurt destanı Göktürk toplumunun yaşayışına Türk gelenek ve göreneklerine, onların yaşam tarzına ışık tutmaktadır.

Destanlar ayrıca toplumların karanlık kalmış tarihine de ışık tutabilmektedir. Bu eserlerde anlatılan olayları toplumların hayata bakışını, yaşayış tarzını, sanata olan eğilimlerini, değer verdikleri kavramları gösteren çok önemli eserlerdir. Bir ülkenin destan sayısının çokluğu o ülkede var olan kültürel zenginliği de yansıtmaktadır.