Satır sonuna sığmayan kelimelerin bölünme kuralı

Satır sonuna sığmayan kelimelerin bölünme kuralı

Öncelikle hece bilgisi konusunu iyice kavramalıyız.
Ağzımızın bir hareketi ile söylenen ses ya da ses topluluğuna hece denir. Hecenin özellikleri şunlardır:
Ünlü harfler aynı zamanda tek başlarına birer hecedir.
Ünsüz harfler tek başlarına hece oluşturmazlar. Her hecede mutlaka bir ünlü harf bulunur.
Bir hecede en az bir, en çok dört harf bulunur.
Hecelerde anlam aranmaz. (“eb, ti, kı, ra, ……”)
Anlamı olan heceler aynı zamanda birer kelimedir. (“at, kuş, yat, …”)
prens kelimesi 5 harfli tek hece bir kelimedir. Fakat Türkçe kökenli değildir. Bu nedenle Türkçe hece kurallarına uymaz. Yine de  bizden prensler kelimesini hecelerine ayırmamız istenirse
prens – ler şeklinde ayrılır.
Bir sözcüğü hecelerine ayırırken ünlü harf sayısına bakarız. Heceler arasına kısa çizgi ( – ) koyarak belirtiriz.

Türkçede kelime içinde iki ünlü arasındaki ünsüz, kendinden sonraki ünlüyle hece kurar.

a-ra-ba, bi-çi-mi-ne, in-sa-nın, ka-ra-ca

Kelime içinde yan yana gelen iki ünsüzden ilki kendinden önceki ünlüyle, ikincisi kendinden sonraki ünlüyle hece kurar.

al-dı, bir-lik, sev-mek

Kelime içinde yan yana gelen üç ünsüz harften ilk ikisi kendinden önceki ünlüyle, üçüncüsü kendinden sonraki ünlüyle hece kurar.

alt-lık, Türk-çe, kork-mak

Batı kökenli kelimeler, Türkçenin hece yapısına göre hecelere ayrılır.

band-rol, kont-rol, port-re, prog-ram, sant-ral, sürp-riz, tund-ra, volf-ram

Satır sonunda, yer kalmadığı için yarım kalan kelimelerin bölünmüş olduğunu, yani devamının altta olduğunu göstermek için satır sonunda kısa çizgi kullanılır. Türkçe’de satır sonunda kelimeler bölünebilir fakat heceler bölüne­mez. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna kısa çizgi (-) konur.

O zaman gördü ki, küçük çocuk, memleketlisi, minimini yavru ağlıyor. Ses-
sizce, titreye titreye ağlıyor.

Burasını ilk defa görüyormuş gibi duvarlara, perdelere, möblelere, eş-
yalara bakıyor, hayret ediyordu. Bütün bu muhitte Türk hayatına, Türk ruhu-
na ait bir gölge, bir çizgi bile yoktu. Birden Bursa’daki çocukluğunun geçti-
ği babaevini hatırladı; sofada rahat ve beyaz örtülü divanlar vardı. (Ömer Seyfettin)

Birleşik sözcükler tek sözcük gibi düşünülerek hecelerine ayrılırken tek kelime gibi telâffuz edilir, heceleme buna göre yapılır. İlk heceden sonraki heceler ünsüzle başlar. Bitişik yazılan kelimelerde de bu kurala uyulur.

ba-şöğ-ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-noğ-lu, kır-ka-yak, ha – nı – me – li

Satır sonuna sığmayan sözcükler hecelerine göre ayrılır bir heceyi bölerek ayıramayız. Bu konuda dikkat edilmesi gereken en önemli kural sesli harflerin tek başına hece olabilmesine rağmen satır sonunda tek başlarına yazılamamalarıdır.

İlk hecesi tek sesli harften oluşan bir sözcük satır sonuna sığmıyorsa hecesine ayırırken ya tek olan sesli heceyi ayırmadan bir alt satırdan devam etmeliyiz ya da ilk hecenin yanına bir hece daha alıp yazmalıyız.
Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz.

a-
karsu değil,
akar-
su

a-
rabayla değil,
ara-
bayla

a-
raştırma değil,
araş-
tırma

cami-
i değil,
ca-
mii

müdafa-
a değil,
müda-
faa

niha-
î değil
ni-
haî

o-
kul değil,
okul

u-
çurtma değil,
uçurt-
ma

u-
çurtmamızın değil,
uçurt-
mamızın

Özel isimlerde ve rakamlarda kesme işareti satır sonuna geliyorsa ve kesme işaretinden sonraki kısmın alt satıra geçmesi gerekiyorsa bu durumda kısa çizgi kullanılmaz. Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kul­lanılır; ayrıca çizgi kullanılmaz.

Ankara’
dan

Edirne’
nin

1996’
da

“de” ve “ki” bağlacı ile “mi” soru ekinden önceki kelime satır sonunda kalıyor da bu ek ve bağlaçlar alt satıra iniyorlarsa araya (satır sonuna) kısa çizgi konmaz:

… önünde kitap
da yoktu.

… gördüm
ki söylüyorum.

… geçen yıl
mı kazanmış?

Özgün imlâsıyla yazılan yabancı kelimeler satır sonunda kendi dillerinin kurallarına göre bölünür.
Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kul­lanılır; ayrıca çizgi kullanılmaz.