Sanal ortamların ve internetin kültürel hayatımız üzerindeki etkileri nelerdir?

Sanal ortamların ve internetin kültürel hayatımız üzerindeki etkileri nelerdir?

Sanal ortamların ve internetin oluşturduğu fırsatlar ve sorunların, yaşam tarzı, yargı değerleri, İslami kültür ve kültürel hüviyetin değişmesindeki etkileri nelerdir?

Günümüzde internet gibi dünya çapındaki kitle iletişim araçları, tüm ülkelerin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gibi  bir çok alanında hassas ve önemli rol ifa ediyor. Bu arada çeşitli alanlarda sanal medyanın rolü ve etkinliği hakkında da bir çok araştırma ve konuşmalar yapılıyor. Söz konusu toplu iletişim araçlarının önemi, bir çok düşünürün beşeri uygarlığın tarihi dönemlerini belirlemekte bu konuyu dikkate aldıkları kadar fazladır.Amerikalı yazar ve gelecekçi Alvin Toffler insan medeniyetini, tarım devrimi, sanayi devrimi ve sanayi sonrası olarak 3 bölüme ayırıyor. Sanayi sonrası dönemde güç ve iktidar, sosyal ve haberleşme ağlarını elinde bulunduranlara aittir.

Medya ortamından açıkça ve direkt olarak etkilenen ve çeşitli gelişmeleri tecrübe eden ortamlardan biri, ailedir. Nitekim geniş sanal ortamın etkilerinden dolayı en çok değişikliğe uğrayan ve bu değişikliğin de çeşitli şekillerde görünen ortam ailedir. Aile ortamında sosyal ağların fazlasıyla kullanılması ise bireyler arasında duygusal bağların zayıflaması, konuşmaların ortalama 15 dakikanın altına inmesine sebep olmuştur. Bu arada sanal ortamın sunduğu imkanların yanlış ve hatalı kullanması da ailelerde bir çok sınırların çiğnenmesi ve yok olmasına, hatta bazen boşanmaya kadar varan anlaşmazlıklara sebep olmakta. Çiftlerden her birinin yabancı kişilerle bağlantı kurması ve bu kişinin özellikle de karşı cinsten olması ise çiftler arasında güvenin yok olmasına sebep oluyor, böylece aile yapısı büyük bir hasara uğruyor.

Sanal ortamların sosyal hasarları ve aile ortamına etkileri konusunun devamında yaşam tarzı, yargı değerleri ve İslami kültürün değişmesi, kültürel ve sosyal hüviyetin yok olmasına değinebiliriz. Bilindiği üzere Müslüman ülkelerde aileler, asil İslami kültür, yargı değerleri ve ilkeleri ile kopmaz ve güçlü bağlar bulunuyor. Bu kültürel değerlerin etkisi, günümüz modern ve seküler dünyada, ailelerin dejenere olmaması ve özel İslami özelliklerinin değişmemesine sebep olmuştur. Fakat İslam karşıtı uygunsuz sanal ortamların bulunması ve batı kültürünü propaganda eden paylaşım siteleri, bu değerlerin hasar görmesine ve tehdit edilmesine sebep oluyor; bu da aileler için büyük sorunlar oluşturuyor. Nitekim söz konusu sanal ortam ve paylaşım sitelerinin artması ile taassup, namus ve mertlik gibi dini öğretilerin silikleşmesi ve önemsizleşmesine şahit oluyoruz. Bu olayın, çeşitli anormal sonuçları olurken, İslami yaşam tarzını giderek batı tarzı ve modern seküler yaşam tarzına değiştirebilir.

Din ve dini hüviyet, İslami toplumlarda önemli ve eksen rol üstleniyor. Aslında dini hüviyet, İslami toplumun sosyal birlikteliği, vahdet, istikrarın en önemli unsurlarından biridir. Eski dönemlerde hüviyet, aile ve ebeveyn vasıtası ile şekillenirdi, bağlantılar ve etkileşimler genelde fiziki ve belirli bir bölgede şekillenirdi. Fakat günümüzde sanal ortam adındaki olayın ortaya çıkması ile dini hüviyet tehdit ve değişime uğramıştır ve geleneksel etkileşim, örnekler ve modeller sorgulanmaktadır.

Sanal ortamın icat olması ve alanı, fırsatlar oluşturmaktan ziyade, özellikle gençler arasında kendinden yabacılaşma ve dini alanlardan uzaklaşmak ve hüviyetlerinin değişmesine sebep olmuştur. Tabi ki sanal ortamlar ve sosyal paylaşım sitelerinde bulunmak, başlı başına sorun ve kriz oluşturmaz; zira dini hüviyet krizi, sahte ve dejenere sanal siber ortamlarının ağına yakalanınca bozulur. Kullanıcılar bu paylaşım sitelerini daha çok kullandıkça, hüviyet ve kimlikleri daha çok hasar görür.

Günümüzde batılı sultacı güçler, dünyaya sultalarını pekiştirmek için kendi kültürlerini internet gibi kullanışlı araçlar vasıtası ile yaymaya çalışıyorlar. Nitekim günümüzde batı kültürü, medya gücü ve elindeki imkânlarla, sanal ortamda en fazla reklam oranına sahiptir; böylece küresel kültüre dönüşmeye çalışıyor. Bu yüzden internet, batı kültürünün küreselleşme sürecinde önemli rolü vardır. Böylece bilgi ve iletişim teknolojisinin, yerel, kavmi ve sosyal ilişkileri etkilemesine ve  onları direkt olarak küreselleşme sürecine katmasına şahit oluyoruz. Bu süreç ise ulusal düzeyde genel hüviyet ve vahdet temellerinin sarsılmasına sebep olurken, bu yoldan milli kültürler ve hüviyetler, küreselleşme yararına bir kenara itiliyor.

İnternet aracılığı ile batının davranış modeli diğer toplumlar ve özellikle de ailelere, bu cümleden İranlı ailelere aktarılarak kabul ettiriliyor. Böylece batı yaşam tarzı hızla dünyaya yayılıyor. Nitekim günümüzde batıdaki ailevi bağlar ve ilişkiler internet aracılığı ile diğer toplumlara örnek teşkil ediyor, tabi ki aileler de bu süreçten nasibini alıyor.

Buna ilaveten internet ortamında insanların bireysel hüviyetinin değişmesine de dikkat etmek gerekir. Hüviyetin 3 unsuru vardır, bunlar şahsi, kültürel ve sosyal unsurlardır ki her biri insanın kişiliğinin şekillenmesi ve ortaya çıkmasında önemlidir. İnternet kültürel ve sosyal bir sahnedir ve insan kendini bu sahnenin çeşitli yaşam rolleri ve tarzlarında düşünebilir. Bu kamu alanında faaliyet yapmak,  çeşitli kültürel kabiliyet ve maharetleri gerektirir. Kişisel siteler ve sayfalar, internet kullanıcının kendini dünyadaki muhataplarına tanıtmak, düşüncelerini, duygularını ve zevklerini aktarmak için en modern örnektir. Amerikalı psikolog Miller, kişisel web sayfalarının önemi ve bağlantılarına değinerek şöyle diyor: Linklerinin neler olduğunu söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.

Başta internet olmak üzere aile fertleri ve gençlerin eriştiği çeşitli sosyal ve haberleşme ağlarının sunduğu hizmetler sayesinde, insanlar yeni davranış tarzları ile karşılaşıyorlar. Böyle bir ortam, sürekli gelişen fakat belirsiz bir hüviyet yaratıyor, hem de eski kuşaklara nazaran daha fazla uyarıcılarla karşı karşıya olan yeni nesil için.

Üstelik sosyal ağlar vasıtası ile genel ve özel ortamların sınırları yeniden çiziliyor, bu da gençlerin aktif bir şekilde kullandığı bir imkan ve olanaktır. Genç, özellikle de kişiliğinin şekillendiği buluğ çağında sürekli yeni değerleri keşfetme ve onları içselleştirmeye çalışıyor; bu bağlamda internet ve onun geniş alan ve kapasitesinde çeşitli ve hayret uyandıran bilgilerle karşılaşır; böyle bir sanal ortamda kendi hüviyetini bulmalı. Bu yüzden gençlerin hüviyetlerini bulmakta, internetin olumsuz etkisi söz konusu olabilir.

Tüm bunlara ilaveten, internet ortamında yaş, eğitim düzeyi, konaklama yeri veya cinsiyet kavramları yok olur. Örneğin çet odalarında konuşmakta olan bir çok insan gerçek dışı özellikleri ile kendilerini tanıtıyor, sahte biri olarak konuşuyor ve yine sahte kişilerle arkadaş oluyor. Tabi ki bu sahte ve tanınmayan, hüviyetsiz şahsiyetler, karşılıklı olarak birbirinden derin bir şeklide etkileniyor ve ne yazık ki ailelerini de önemli oranda etkiliyorlar.