Sağlık hizmeti nedir, sağlık hizmetlerinin aşamaları nelerdir?

Sağlık hizmeti nedir, sağlık hizmetlerinin aşamaları nelerdir?

İnsan sağlığına zarar veren unsurların giderilmesi, sağlığın korunması ve hastalıkların tedavisi için yapılan çalışmalar “sağlık hizmeti” olarak adlandırılır. Aynı zamanda toplumun sağlık düzeyinin yükseltilmesi amacına yönelik yürütülen faaliyetlerdir.

Sağlık hizmetleri nelerdir?

Sağlık hizmetleri; koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici sağlık hizmetleri olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.

1. Koruyucu Sağlık Hizmetleri

Koruyucu sağlık hizmetleri, kişinin ve toplumun sağlığının korunup geliştirilmesi için kişiye ve çevreye yönelik olarak alınacak tedbirlerin tümünü ifade eder. Koruyucu sağlık hizmetleri çok geniş kapsamlı bir hizmet türüdür. Toplumda hastalık ihtimali azaltılırsa bütün toplum üyeleri bundan yararlanır. Koruyucu sağlık hizmetleri bu niteliğinden dolayı diğer sağlık hizmetlerine oranla daha ekonomiktir. Koruyucu sağlık hizmetlerinin uygulanması kişiye ve çevreye yönelik olarak iki ana gruba ayrılmaktadır.

Kişiye Yönelik Koruyucu Sağlık Hizmetleri nelerdir?

Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri kişileri, dolayısıyla toplumu hastalıklara karşı dirençli ve güçlü kılmayı, hastalanmaları hâlinde ise erken dönemde teşhis ve tedavi etmeyi sağlayan hizmetlerdir. Bunlar;
• Hastalıkların erken tanı ve tedavisi,
• Kişisel sağlık düzeyini koruma (kişisel hijyen, beslenme vb.),
• Aile planlaması,
• Bağışıklama,
• Sağlık eğitimi,
• İlaçla korumadır.

Kişiye yönelik sağlık hizmetleri tanı, tedavi ve rehabilite edici hizmetler olarak aile hekimleri tarafından verilmektedir. Birinci basamak sağlık hizmeti veren kurumların kendi aralarında ve diğer kurumlarla eşgüdümünü sağlayacak, sağlık eğitimi ve denetim faaliyetlerini yürütecek birimler olarak ise Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) oluşturulmuştur.

Çevreye Yönelik sağlık Hizmetleri nelerdir?

Çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri, çevrede sağlığı olumsuz etkileyecek etmenleri zararsız hâle getirmeyi ya da yok etmeyi amaçlayan uygulamaları kapsar. Çevre Sağlığı Hizmetleri kapsamında yürütülen hizmetlerden bazıları şunlardır:
• Yeterli düzeyde temiz hava ve su temini,
• Ses ve ışık kirliliğinin önlenmesi,
• Atıkların zararsız hâle getirilmesi,
• Haşere ve kemirgenlerle mücadele,
• Gıda hijyeninin sağlanması,
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği,
• Radyolojik zararların denetimi,
• Konut sağlığı vb.

Çevreye yönelik olan koruyucu sağlık hizmetleri farklı kurumlar (Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, belediyeler vb.) ve meslek grupları (çevre mühendisi, kimyager, veteriner hekim, gıda mühendisi vb.) tarafından gerçekleştirilir.

Koruyucu sağlık hizmetleri; birincil koruma, ikincil koruma ve üçüncül koruma olmak üzere üç ana basamakta gerçekleştirilir.

Birincil korumada, kişinin hastalıklara yakalanması önlenmeye çalışılır. Bu amaçla;
• Yapılan aşılama,
• Aile planlaması,
• Genetik danışma,
• Sağlık eğitimi hizmetleri gibi uygulamalar birincil korumayı kapsar.

İkincil koruma, birincil koruma hizmetlerinin yetersiz kalması durumlarında uygulanır. İkincil koruma, hastalık belirtileri ortaya çıkmadan önce veya bu belirtilerin hafif olduğu dönemde teşhis edilerek gereken tedavinin yapılmasına yönelik çalışmalardır. İkincil koruma önlemlerinde erken tanı, sağlık taramaları, alan araştırmaları, uygun tedavi ve engellilik olasılığını azaltma çalışmaları sayılabilir.

2. Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri

Hastalıkların veya engelliliklerin iyileştirilmesine yönelik yapılan tıbbi işlemlerin tümüdür. Tedavi, ilaç kullanımı, cerrahi müdahaleler ve fizik tedavi uygulamaları bu gruba girer. Tedavi edici sağlık hizmetleri üç basamak şeklinde gerçekleşir.

Birinci Basamak Sağlık Kuruluşları: Hastaların ilk başvurdukları, evde ve ayakta tedavi edildikleri kuruluşlardır. Aile hekimlikleri, toplum sağlığı merkezleri, 112 acil sağlık sistemi birinci basamak tedavi hizmetlerinin verildiği yerlerdir. Birinci basamaktaki imkânlarla tam ve tedavisi yapılamayan hastalar ikinci basamağa sevk edilirler.

İkinci Basamak Sağlık Kuruluşları: Hastaların yatırılarak tanı ve tedavi hizmetlerinin verildiği hastanelerdir. Hastalar uzmanlar tarafından tedavi edilirler.

Üçüncü Basamak Sağlık Kuruluşları: En üst düzeyde tıp teknolojisi kullanılan kanser araştırma merkezleri, sanatoryumlar, ruh ve sinir hastalıkları hastaneleridir. Birinci ve ikinci basamakta sorunu çözülemeyen hastalar bu kuruluşlara sevk edilirler. Sağlık sorunu olan hastaların direkt olarak üçüncü basamağa müracaat etmeleri aşırı yığılmalara ve hizmetlerin aksamasına sebep olmaktadır. Tedavi edici hizmetlerin basamaklar hâlinde ele alınmasının nedeni, bu basamaklar arasında bir hasta sevk sisteminin gerekliliğini vurgulamaktır.

3. Rehabilite Edici Sağlık Hizmetleri

Rehabilite edici sağlık hizmetleri; koruyucu ve tedavi edici çabalara karşın gelişen kalıcı bozukluklar ve engelliliğin etkilerini en aza indirmek, kişilerin başkalarına bağımlı olmadan yaşamlarını sürdürmelerini sağlamak amacıyla düzenlenen sağlık hizmetleridir. Rehabilitasyon hizmetleri, tıbbi ve sosyal rehabilitasyon olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Tıbbi Rehabilitasyon: Bedensel engelliliklerin olabildiğince düzeltilmesi ve bireyin kendisine yetecek duruma gelebilmesi için sunulan sağlık hizmetidir.

Sosyal (Mesleki) Rehabilitasyon: İş kazaları sebebiyle eski işlerini yapamayan bireylere veya belirli bir işte çalışamayanlara iş öğretme, iş bulma ve işe uyum sağlama gibi hizmetleri içeren sağlık hizmetidir.

Sağlık Kuruluşlarından Kademeli Olarak nasıl Yararlanmalıyız?

Sevk Zinciri: Acil durumlar dışında hastanın ilk olarak birinci basamağa başvurması, bu basamaktaki imkânlarla teşhis ya da tedavi edilemeyenlerin bir üst basamağa gitmelerinin sağlanmasıdır. Bu uygulamanın amacı, hastaların öncelikle birinci basamak sağlık kuruluşlarına başvurmalarını ve yalnızca gerek görülenlerin ikinci ya da üçüncü basamağa gitmelerini sağlamaktır. Böylelikle hem kişiler, zaman kaybetmeden yerleşim yerlerine daha yakın olan birinci basamak sağlık kuruluşlarından yararlanır hem de hastaneler, bir alt basamakta hizmet alabilecek hasta yükünden kurtulur. Böylece hizmetin kalitesi yükselir ve maliyeti azalır.

Tedavi edici sağlık hizmetlerinin basamakları