Maddenin halleri nelerdir?

Maddenin halleri nelerdir?

Deniz dibindeki kum, kayalıklar ve dalgıcın giysisinin ortak özelliği nedir?
Çeşitli varlıkların içinde bulunduğu deniz suyunun kayalıklardan farkı nedir?
Dalgıçların sırtında taşıdığı tüpün içindeki madde katı mı, sıvı mı yoksa gaz mıdır?

– Bu hafta sonu hava güneşliydi. Bunu gören babam “Haydi hazırlanın. Ailece pikniğe gidiyoruz.” dedi. Hepimiz çok sevindik. Piknik alanına vardığımızda boş bir masa bulup oturduk. Annemin yaptığı gözlemeyi yedik ve ayran içtik. Yemekten sonra kardeşimle beraber top oynadık. Bir süre sonra topun havası indi. Biz de ip atladık. Oyunumuz bittikten sonra annem, babam, kardeşim ve ben ayaklarımızı şırıl şırıl akan dereye sokarak serinledik. Ailemi çok seviyorum.

Sert, esnek, pürüzlü, pürüzsüz gibi ifadeler maddelerin niteliğini belirtir. Maddelerin özelliklerinden bahsederken hâl ifadesi de kullanılır. Maddelerin doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâli vardır.

Maddeler farklı niteliklere sahiptir. Bu nitelikler maddeleri sınıflandırmamızı sağlar. Örneğin maddeler; katı, sıvı, gaz olarak sınıflandırılabilir. Bilim insanları bu üç durumu maddenin hâlleri olarak niteler. Bizler de maddenin bu üç hâlinden oluşuyoruz. Kemiklerimiz, dişimiz ve tırnaklarımız katıdır. Kanımız sıvı, akciğerlerimizdeki hava ise gazdır.

Maddeleri hâllerine göre sınıflandırmak için “Katı, Sıvı ve Gazlar” etkinliği

Amaç: Maddeleri hâllerine göre sınıflandırmak
Gerekli Malzemeler: renkli boya kalemleri, karton, yapıştırıcı, maddelerin görselleri.
İzlenen Yol
1. Okulda, evde, parkta ya da bahçede çevremizi gözlemleyelim. Katı, sıvı ya da gaz hâlde bulunan maddeleri belirleyelim. Gözlemlediğimiz maddenin adını ve hangi hâlde bulunduğunu not edelim.
2. Defterimize bir tablo çizelim. Gözlemlerimizden yararlanarak tabloyu dolduralım.
3. Maddelerin hâllerine göre sınıflandırıldığını gösteren bir poster hazırlayalım. Bunun için oluşturduğumuz tablolarda yer alan maddelerden örnekler seçelim. Bu maddelerin görsellerini posterde kullanalım.
Sonuç
• Hazırladığımız posteri sınıfta arkadaşlarımıza sunalım.

Süt – Oyuncak fil – Raketler ve toplar – Havadaki balon – Şişme havuzdaki su
• Hangi maddeler katı hâldedir?
• Hangi maddeler sıvı hâldedir?
• Hangi maddeler gaz hâldedir?

a. Katılar

Çevremizde birçok katı madde bulunmaktadır. Örneğin duvar, kapı, araba, taş, ağaç gövdesi, bahçe çiti, kürek, saman katı hâldeki maddelerdir. Sıra, masa, kalem, tebeşir, çanta ve top sınıfımızdaki katılardan bazılarıdır. Evimizdeki koltuk, tabak, fincan, sabun, fırça ve kurabiye gibi maddeler de katıdır.

Katılar sert, yumuşak, esnek, pürüzlü ya da pürüzsüz olabilir. Katıların belirli şekilleri vardır ve dışarıdan bir kuvvet uygulanmadığı sürece katılar şekillerini korur.

Bazı katı maddeler: Davul – Sabun – Fincan – Tebeşir

Masa, sıra, taş, kalem, silgi, elma ve giydiğimiz kıyafetler katı hâldeki maddelere örnektir.

b. Sıvılar

Sıvılar belirli bir şekli olmayan maddelerdir. Bulundukları kabın şeklini alırlar. Eğer sıvılar dökülürse etrafa yayılır. Su, süt, sirke, zeytinyağı, mürekkep bu sıvılardan bazılarıdır.
Sıvıları renklerinden, kokularından ve içilebilir olanları tatlarından tanıyabiliriz. Örneğin meyve sularının, pekmezin ve balın tadına bakabiliriz.
Günlük yaşamda kullanılan sıvılara duvar boyalarını, benzini, kolonyayı ve bulaşık deterjanını örnek verebiliriz.

Bazı sıvı maddeler: Meyve suyu – Bal – Boya – Zeytinyağı – Sirke – Su

Su, süt, ayran, meyve suyu, benzin ve zeytinyağı sıvı hâldeki maddelere örnektir.

c. Gazlar

Çevremizdeki katı ve sıvıların varlığını kolayca algılarız. Gazları ise genellikle göremediğimiz için fark edemeyiz. Gazları genellikle etkileriyle ayırt edebiliriz. Örneğin havanın varlığını yelpazeyi salladığımızda hissedebiliriz. Elinize bir karton parçası alıp yüzünüze doğru salladığınızda yüzünüzde bir serinlik hissedersiniz. Bu serinliği hissetmenizin sebebi yüzünüze gelen havadır. Hava, gaz hâlinde olan maddelere örnektir.

Uçan balonların içinde helyum bulunur. Helyum, gaz hâlde bulunan bir maddedir. Helyum, doldurulduğu balonun içinde dağılır. Eğer balon patlarsa helyum havaya yayılır.

Soluduğumuz hava çeşitli gazlardan oluşur. Bunlardan biri de oksijendir. Oksijen canlılığın devamı için gerekli olan gazdır. Dalgıçlar ve itfaiyeciler çalışırken ihtiyaçları olan havayı sırtlarındaki tüpten karşılarlar.

Bisiklet tekerlekleri havayla şişirilir. Pompalanan havanın kaçmaması için pompanın hortumunun ucunun tekerleğin hava girişine tam yerleşmiş olmasına dikkat edilir. Çünkü gazlar küçük bir delikten dahi kaçabilir.

Su buharı gaz hâlde bulunan maddelerden biridir. Su yeterince ısıtıldığında buhar oluşur. Çaydanlıkta kaynayan sudan oluşan buharın havaya karıştığını görmüşüzdür. Isıtılan bir çaydanlığın ağzından çıkan su buharı, gaz maddelere örnektir.

Uçan balonların içinde genellikle helyum adı verilen bir gaz bulunur. Uçan balonların havada yükselmesini sağlayan bu gazdır.

Aşağıdaki maddelerin katı, sıvı ve gaz olma durumlarını belirleyiniz.
Madde / Katı – Sıvı – Gaz
Süt
Taş
Doğal gaz
Su
Su buharı
Ayran
Buz
Odun
Sünger
Hava
Toz şeker
Kolonya
Helyum