Hijyen nedir, neden önemlidir?

Hijyen nedir, neden önemlidir?

Başta kişinin kendi sağlığı olmak üzere başkalarının da sağlığını korumanın en önemli aracı temizliktir. Hastalıklardan korunmak için temizlik uygulamaları ihmal edilmemelidir. Sadece beden temizliği değil, kullanılan her şeyi ve her ortamı temiz tutmak da temiz olmanın gereğidir. Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü “hijyen” olarak tanımlanır. Kişisel hijyen ise kişilerin kendi sağlığını korumak için yapılan öz bakım uygulamalarıdır. Kişisel temizlik uygulamalarının yapılabilmesi için öncelikle kişilerin temizlik ve sağlık bilinci gelişmiş olmalıdır.

Kişisel temizlik uygulamaları nelerdir?

Kişisel temizlik uygulamalarının yapılabilmesi için öncelikle kişilerin temizlik bilinci ve sorumluluğu gelişmiş olmalıdır. İşten veya okuldan eve gelindiğinde, yemeklerden önce ve sonra, tuvalete her girişte ve çıkışta eller su ve sabun ile yıkanıp kurulanmalıdır. Ayaklar her gün çorap ve ayakkabı içinde terlediğinden, her akşam düzenli olarak su ve sabunla yıkanmalı, yatarken elbiseler çıkarılıp pijama veya gecelik giyilmelidir. Dişler günde en az iki defa fırçalanmalı, her gün saçlar taranmalı, sık sık uygun şampuanla yıkanmalıdır.

El ve Tırnak Bakımı-Temizliği: Bulaşıcı hastalıklar hâlen dünyada en sık görülen hastalık grubunu oluşturmaktadır. Uygun el yıkama pratiğinin insanlara kazandırılması hâlinde bu hastalıklar önemli derecede azalacaktır. El yıkamanın amacı, kimyasal ve fiziksel zararlıların ve bulaşıcı hastalıklara yol açan mikroorganizmaların uzaklaştırılmasıdır. Sadece su ile elin yıkanması, görünen kirlerin giderilmesini sağlarken su ile birlikte sabun kullanıldığında gerçek temizlik sağlanabilmektedir.

Eller Nasıl Yıkanmalıdır?

• Akan su altında ıslatılmalı ve sabunlanmalı,
• Akan su altında yıkanıp durulanmalı,
• Kâğıt havlu-peçete ile kurulanmalıdır (Kurulama mikroorganizma sayısını azaltır.)

Temizliğin sağlanabilmesi için elleri yıkarken ellerin bütün yüzeyleri en az 20 saniye ovalanmalıdır. Parmak uçları, tırnaklar, el sırtı ve ayasının temizliğine özen gösterilmelidir.

Eller Ne Zaman Yıkanmalıdır?

Eller, yemek hazırlamadan önce; diş, ağız, yüz ve göz temizliği yapmadan önce; tuvaletten önce ve sonra; kirli, tozlu bir işi tamamladıktan sonra; dışarıdan eve gelince ve hasta ziyaretinden sonra yıkanmalıdır. Bunların dışında özellikle toplu yaşanılan yerlerde sıvı sabun kullanılmalıdır. Kalıp sabunlar kişisel temizlik araçları olduğundan mümkünse ortak kullanılmamalıdır.

Tırnaklar, kolay kirlenebilir ve etle tırnak arasında kir birikebilir. Bu nedenle tırnakların düzenli olarak temizlenmesi gerekir. Tırnaklar yenmemeli ve tırnak eti koparılmamalıdır. Tırnaklar haftada bir yarım ay biçiminde kesilmelidir.

Yüz ve Boyun Temizliği: Her gün sıkça kirlenen yüz ve boyun kısımları temizlenmelidir. Her sabah duş yapma olasılığı varsa duş yapılmalı, yok ise sabahları kalkınca ve akşam yatmadan önce sabun ve suyla yüz ve boyun iyice yıkanmalıdır. Kullanılan sabun kolayca temizleyen ve cildin kurumasına yol açmayan özellikte olmalıdır.

Kulak Temizliği: Temizleme işlemine kulakların arkasından başlanmalı, kulak kepçesi kıvrımlarında ve kulak arkasında biriken kirler su ve sabunla temizlenmeli, kâğıt havlu veya peçete ile silinmelidir. Kulak içine kulak temizleme çöpü veya başka bir şey sokulmamalıdır. Pamuklu kulak çubukları kulak yolu zedelenmesine ve iltihaplara neden olmaktadır.

Burun Temizliği: Gece yatmadan önce ve her sabah bol su ile ve sümkürerek yapılmalıdır. Burnu karıştırmak, burunda bulunan pek çok mikrobun ellere ve el yolu ile de ağız ve sindirim sistemine bulaşmasına yol açmaktadır. Burun temizliği için kişi yanında temiz bir mendil bulundurmaya özen göstermelidir.

Koltuk Altı Temizliği: Her yaş grubunda ayrı nitelik ve yoğunlukta olmakla birlikte çalışırken ve uykuda koltuk altları sürekli olarak terlemektedir. Ter salgısı zararlı mikroorganizmaların üremesine neden olabilir. Banyo yapılmadığı zamanlarda bile koltuk altı önce sabunlu bir bezle sonra da su ile iyice silinmeli ve temizlenmelidir. Kullanılan deodorantlar temizliği çoğunlukla sağlamamaktadır. Koltuk altı temizliği esas olarak banyoda tamamlanmalıdır.

Saç Temizliği ve Bakımı: Saç temizliği sağlığı etkiler çünkü bazı enfeksiyon etkenleri ve parazitler, kirli saçlara ve o bölgedeki deriye daha kolay yerleşir. Saçların haftada en az 2 kez yıkanması gerekir. Saçlı deri yağlı ise saçlar daha sık yıkanmalıdır.

Kepeklenme, kirli ve yağlı ölü saç hücreleri sebebiyle oluşur. Kepek oluşumu iyi bir saç bakımı ile önlenemezse hekime danışmak gerekir. Bitler, insan vücudunun saçlı ve saçsız derisine yerleşen burada çoğalabilen hareketli, kan emici canlılardır. Saç temizliği ve bakımına dikkat etmeyen kişilerde bit oluşabilir ve bu kişiler çevresindeki kişilere de bulaştırabilir. Eğer bit bulaşmış ise mutlaka tedavi edici şampuan ve losyonlar kullanılmalıdır. Havlu, tarak, toka gibi kişisel eşyalar diğer kişilerle kullanılmamalıdır. Saçlarında sirke ve bit bulunmayan aile bireyleri de en az 12 gün saç kontrolü yapmaya devam etmelidir.

Çocukların saçları sık sık kontrol edilmelidir. Özellikle ergenlik çağındaki genç kızlar saçları konusunda son derece duyarlıdır. Saçlarının kontrol edilmesi için ikna edilmelidir. Uzun saçı geriye doğru bağlamak veya örmek bit bulaşmasını önlemek açısından yararlıdır.

Ayak Temizliği: Ayaklar her gün çorap ve ayakkabı içinde terlediğinden her akşam düzenli olarak su ve sabunla yıkanmalı ve kurulanmalıdır. Ayaklar uygun şekilde ve yeterince temizlenmediğinde mantar gibi kişiyi son derece rahatsız eden hastalıkların yanı sıra çeşitli alerjik ve diğer enfeksiyon hastalıkları da oluşabilmektedir. Bu nedenle çoraplar her gün değiştirilmeli, pamuk ve merserize çoraplar tercih edilmelidir. Ayak tırnaklarının bakımı da düzenli olarak yapılmalı ve ayak tırnakları düz biçimde kesilmelidir. Ayak tırnakları yarım ay şeklinde kesilirse tırnak batması gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

Tuvalet Alışkanlığı ve Temizliği: Düzenli tuvalet alışkanlığı, sindirim sisteminin düzgün çalışması için gereklidir. Çocukluktan itibaren düzenli tuvalet alışkanlığı edinilmelidir. Tuvaletten sonra mutlaka temizlik yapılmalıdır. Tuvalet temizliğinde mümkünse su, tuvalet kâğıdı kullanılmalı ve anal bölge temizliği için yapılan silme ya da yıkama işlemi önden arkaya doğru olmalıdır. Dışkılama sonrası temizlikte doğrudan eller kullanıldığında kirlilik öyle artmaktadır ki etkili yıkama ile dahi eller tam olarak temizlenmemektedir. Bu nedenle ilk temizliğin gözle görünür bir kirlilik kalmayıncaya kadar yinelenerek her seferinde kuru-temiz tuvalet kâğıdıyla, daha sonra ise ıslatılmış kâğıt ile yapılması ve bölgenin tuvalet kâğıdı ile kurulanarak temizliğin bitirilmesi en uygun yöntemdir. Bu işlem bittiğinde eller mutlaka etkili bir biçimde yıkanmalıdır. Ortak kullanılan tuvaletlerden klozet kullanılacaksa kullanmadan önce sifon çekilmeli, oturma yeri için kişisel örtüler kullanılmalıdır. Tuvalet temizliğine yeterli önem gösterilmezse parazitler ve mikrobik bağırsak hastalıklarının önlenmesi imkânsızdır.

Banyo Yapma ve Giyecek Temizliği: Deri yüzeyinde biriken mikroorganizmaların, yığılan kirlerin, ter ve diğer bileşiklerin vücuttan uzaklaştırılması ve dökülen yüzeysel kirlerin atılması için su ve sabun kullanılarak banyo yapılması gerekmektedir. Sabun ve 35°C-40°C sıcaklıktaki su ile derinin ovulması kirin akıtılmasını sağlar. Evde banyo yaparken hijyen kurallarına uyulmalı; kullanılan sabun, lif ve keselerin kişisel olduğu unutulmamalıdır. Duş tarzında ya da su dökerek yıkanmak, küveti doldurarak yıkanmaktan daha sağlıklıdır. Banyodan sonra kişi kendisine ait vücut ve ayak havlusu kullanarak kurulanmalıdır. Daha sonra temiz, ütülenmiş iç çamaşırları giyilmeli ve en geç iki günde bir değiştirilmelidir.

Sağlığın korunabilmesi için dış ortam koşullarına uygun giyinilmesi gerekir. İklime, ortama ve çalışma ile sağlık koşullarına göre giyinmeye “uygun giyinme” denir. Giyeceklerin alerjik reaksiyona neden olmayan ve teri emebilecek malzemeden yapılmış olanı tercih edilmelidir. Giysiler, serbest harekete olanak vermelidir. Dar giyecekler, aşırı terlemeye yol açarken terin emilimini de önler. Giyecek katları arasında hava dolaşımının engellenmesi, bakteri ve mantarların üremesini kolaylaştırır. Su geçirmeyen, nemi, teri emmeyen giyeceklerin sürekli kullanılması da benzer bir etkiye yol açar.

Kişisel temizlik malzemeleri nelerdir?

Kişisel temizlik malzemelerinin ortak kullanımı ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu malzemeler kesinlikle ortak olarak kullanılmamalıdır. Bu malzemeler; sabun, diş fırçası, diş macunu, banyo lifi veya süngerleri, tırnak makası, tarak, havlu, tıraş bıçağı, çorap, terlik ve kişiye özel eşyalardır. Bunların tümü başkalarıyla paylaşılmaması gereken, kişisel temizlik malzemelerindendir. Kişisel bakım amacıyla (sakal tıraşı, manikür vb.) berbere gidiliyor ise mutlaka kişinin kendine ait bakım malzemelerinin kullanılması, kan yoluyla bulaşan hastalıkların (Hepatit B, AIDS vb.) önlenmesi için önemlidir. Ayrıca parmak arası terlik, banyo terliği, çorap ve kulaklık gibi malzemelerin de kişiye özel olması gerekir.

Dövme yaptırma, kulak ve burun deldirmenin sağlığa zararları nelerdir?

Dövmenin zararları oldukça fazladır. Başta kimyasal ve zararlı boyalarla yapılan dövmeler cilt kanserine neden olabilir. Bunun yanında tetanos, herpes virüsü, Hepatit B ve C gibi bulaşıcı ve ciddi risk taşıyan hastalıklara yol açabilir. AIDS (HIV) ve frengi gibi hastalıkların bulaşmasına da sebep olabilir. Bunların dışında dövmenin diğer yan etkisi vücutta alerjik reaksiyonlara yol açabilmesidir. Aynı zamanda dövme, yara izi oluşumuna ve lenf bezi iltihabına da neden olabilir. Yapılan bir araştırmada metalik madde içeren bazı dövmelerin MR çekimlerinde şiddetli ağrıya yol açtığı da kanıtlanmıştır.

Kulak, burun ve kaş deldirmelerde de durum oldukça tehlikeli ve zararlıdır. Takı takılan bölgelerde ağrı, şişlik, kızarıklık olabilir, enfeksiyon riski fazlalaşır ve o bölgelerde doku zararları görülebilir.

Su ve besin hijyeni nedir?

Yaşamın sürdürülebilmesi için gerekli temel ihtiyaçlar su ve gıdadır. Ancak temizlik kurallarına dikkat edilmediğinde kirlenen besin ve sularda zararlı mikroorganizmalar üreyebilir. Kötü hijyen koşulları; tifo, kolera, bağırsak parazitleri, Hepatit A gibi hastalıklara sebep olabilir. Su ve besin yoluyla bulaşan hastalıklar genelde ağız ve dışkı yoluyla bulaşır. Bu nedenle gıdaların kirlenmesini ve sağlığa zararlı hâle gelmesini önlemek için satın alımından tüketimine kadar tüm aşamalarında temizlik ve hijyen kurallarına uymak gerekir.

Besin hijyeni, herhangi bir besinin tümüyle hastalık yapan etmenlerden arınmış olması anlamına gelir.

Su ve besin hijyeninde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

• İçme suyu olarak temiz su kullanılmalı,
• Temizliğinden emin olunmayan sular kesinlikle içilmemeli,
• Şüpheli durumlarda su kaynatılmalı veya filtre edilmeli,
• Sağlam, zedelenmemiş, bozuk olmayan besinler seçilmeli ve satın alınmalı,
• Hastalık yapabilecek şüpheli besinler, özellikle küflenmiş olanlar yenilmemeli,
• Sebze ve meyveler toz, toprak ve ilaç kalıntılarından temizlenmeleri için sirke eklenmiş su dolu bir kapta 5-10 dakika bekletildikten sonra bol su ile birkaç kere durulanmalı,
• Hazırlama, saklama ve servis sırasında kullanılan araç gereçler temiz olmalı,
• Mutfak ve yemek yenen yerlerin temizliğine özen gösterilmeli,
• Sokakta ya da açıkta satılan ve kaynağı bilinmeyen yiyecekler tüketilmemeli,
• Gıdalar üstü kapalı tutularak sinek ve böceklerden korunmalı,
• Gıdaları satın alırken gıdaların son kullanma tarihine dikkat edilmelidir.

Güvenli Besin Nedir?

Güvenli (sağlıklı) besin, besleyici değerini kaybetmemiş, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik açıdan temiz, bozulmamış besinlerdir. Besin kirliliğine yol açan etmenler besinin güvenliğini tehdit etmekte ve böylece besinler sağlığımızı bozacak hâle gelmektedir. Güvenilir besinin elde edilebilmesi için hasattan tüketime kadar geçen tüm aşamalarda besinin çeşitli kaynaklardan kirlenmesinin önlenmesi gerekir.

Dünyada en sık ve en çok görülen hastalıklar grubunu enfeksiyon hastalıkları oluşturmaktadır. Dünyada olduğu gibi su ve besinlerle bulaşan enfeksiyon hastalıkları (ishal, tifo, kolera, bağırsak paraziti, brucella vb.) ülkemizde de halk sağlığı sorunu olarak görülmektedir. Bu hastalıklar sağlıklı su temin edilemeyen yerlerde, tuvalet, mutfak, banyo koşulları iyi olmayan hanelerde, küçük ve büyükbaş hayvan ile tavuk beslenen evlerde yaşayanlarda görülebilmektedir. Ayrıca karasineklerin yoğun olduğu ve sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamayan bölgelerde yaşayanlarda su ve besinle bulaşan hastalıklar daha sık görülmektedir. Doğru el yıkama şekli ve alışkanlığının insanlara kazandırılması hâlinde bu hastalıkların sıklığında önemli azalmalar olacaktır.

Çevresel hijyenle ilgili dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

Başta kişinin kendi sağlığı olmak üzere, başkalarının da sağlığını korumanın en önemli aracı temizliktir. Sadece beden ve besin temizliği değil, kullanılan her şey ve her ortam temiz tutulmalıdır.

• Çöpler çöp kutusuna atılmalı,
• Çöp torbalarının ağızları kapatılmalı ve çöpler kapaklı çöp kovalarında muhafaza edilmeli,
• Gereksiz yere parfüm, deodorant kullanılmamalı,
• Yerlere, sokaklara kesinlikle tükürülmemeli,
• Kişi yanında sürekli kâğıt mendil bulundurmalı,
• Tuvaletler temiz kullanılmalı ve tutulmalı,
• Klozetin kapağı kapatıldıktan sonra sifon çekilmelidir.

Suya, sabuna dokunun, mikroplardan kurtulun.