Fiziksel aktivitelerin sağlık üzerindeki etkileri nelerdir?

Fiziksel aktivitelerin sağlık üzerindeki etkileri nelerdir?

‘‘Spora vereceğimiz mana, gençliğe vereceğimiz mananın öz kardeşidir.’’ (Peyami Safa)

Sağlığın korunması ve geliştirilmesi, kronik hastalıkların önlenmesi, vücut bileşimi ve ağırlığının kontrolü için düzenli fiziksel aktivite yapılmalıdır. Fiziksel aktivite ile sağlık arasında sıkı bir ilişki vardır. Bireylerin fiziksel aktivite yapabilmeleri için vücudun ihtiyacına göre besin ögeleri uygun miktarlarda alınıp yeterli enerji elde edilmesi gerekmektedir. Yeterli enerji sağlanmadığı durumda fiziksel aktivite yapılması için vücutta daha önce depo edilen enerji kullanılmakta ve vücut ağırlığında kayıplar oluşmaktadır. Bu nedenle vücut dokularının bütünlüğünü korumak ve fiziksel aktivite yaparken sağlığın bozulmasını önlemek için yeterli ve sağlıklı beslenmek gereklidir.

Fiziksel aktivitenin sağlık için öneminin yeterince anlaşılamaması ve giderek daha hareketsiz bir yaşam tarzının yaygınlaşması; toplumda obezite, kalp-damar, yüksek tansiyon, diyabet, osteoporoz gibi kronik hastalıkların görülme sıklığını artırmıştır. Bu durum fiziksel aktivitenin önemini ortaya koymuştur.

Toplumun büyük bir çoğunluğunda fiziksel aktivite “spor” kelimesi ile eş anlamlı olarak algılanmaktadır. Oysa fiziksel aktivite; günlük yaşam içinde kas ve eklemlerin kullanılarak enerji harcaması ile gerçekleşen, kalp ve solunum hızını artıran ve farklı şiddetlerde yorgunlukla sonuçlanan aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Bu kapsamda spor aktivitelerinin yanı sıra egzersiz, oyun ve gün içinde yapılan çeşitli aktiviteler -koşmak, sıçramak, yüzmek, bisiklete binmek, kol ve bacak, baş ve gövde hareketleri- fiziksel aktivite olarak kabul edilmektedir. Fiziksel aktivitenin bedensel, zihinsel ve sosyal birçok yararı vardır.

Fiziksel Aktivitenin Bedensel Yararları nelerdir?

• Kas ve eklemlerin esnekliğini korur ve artırır.
• Refleks ve reaksiyon zamanını geliştirir.
• Vücudu düzgünleştirir ve postürü korur.
• Kemik mineral yoğunluğunu korur ve osteoporozu önler.
• Bunama ve unutkanlığı azaltır.
• Damar yapısının elastikiyetini artırır.
• Kolesterol ve trigliserit düzeyini etkileyerek damar hastalıkları riskini azaltır.
• Kalbin ritmini düzenler, kalp krizi geçirme riskini azaltır.
• Şeker hastalığının ve kan şekerinin kontrolüne yardımcı olur.
• Vücudun su, tuz, mineral kullanımının dengelenmesine yardımcı olur.
• Metabolizmayı hızlandırır ve kilo alımını önler, akciğerlerin solunum kapasitesini artırır.
• Düzenli aktivite yapan bireyler sigaradan kurtulmada inaktif bireylerden daha başarılı olur.

Kalp sağlığı

Fiziksel Aktivitelerin Zihinsel ve Sosyal Yararları nelerdir?

• Fiziksel aktivite zamanları bireyin kendine ayırdığı zaman dilimleridir ve bireyde yaşama sevincini artırır.
• Sağlıklı kas, kemik ve eklem yapısı üzerine olumlu etkileri nedeniyle vücut düzgünlüğünü geliştirerek bedeni ile barışık, öz güvenli bireyler oluşturur.
• Bireyler arası iletişim becerilerini geliştirir.
• Olumlu düşünebilme ve stresle başa çıkabilme yeteneğini geliştirir.
• Her yaştan bireyler için sosyal uyum ve kabul görme oranını artırır.

Fiziksel aktivitenin, istenen ve beklenen etkilerinin açığa çıkabilmesi bazı etmenlere bağlıdır. Bu etmenler; fiziksel aktivitenin düzenli olarak yapılması, devamlılığı, uygun yoğunluk seçimi ve günlük süresidir. Bir bireyin geleceği için yapabileceği en iyi yatırım düzenli fiziksel aktivite alışkanlığıdır. Haftada 3-4 kez yapılan 30-60 dakikalık orta şiddette fiziksel aktivite, sağlık üzerinde olumlu etkiler yaratır.

Her yaşta yapılabilecek sporlar nelerdir?

Toplumun farklı kesimlerinde fiziksel aktivite alışkanlığını değerlendirmek üzere yapılan bilimsel araştırma sonuçları, çocuklar, gençler ve yaşlılar arasında fiziksel aktivitenin henüz bir yaşam biçimi hâlini almadığını göstermektedir. Bu nedenle, toplum olarak çocukluk çağından itibaren daha aktif, düzenli egzersiz alışkanlığı edinilmelidir. Spora küçük yaşlarda başlanmalıdır. Küçük yaşlarda yapılacak en güzel aktivite çocuk oyunlarıdır. Ayrıca her yaşta yürüyüş, bisiklete binme ve yüzme yapılabilecek en güzel sporlardır.

Her yaşa göre yapılabilecek spor farklıdır. Uygun spor ve egzersizler, uygun yaşta yapılırsa hem zihnen hem de bedenen sağlıklı bir hayat sürdürülebilir. Küçük bir çocuğa ya da 70’ini aşmış bir kişiye halter sporunu yapmasını önermek son derece yanlıştır. Haftada 2-3 gün ve 1-2 saat yapılacak olan egzersiz çeşitli kalp, damar, dolaşım ve sindirim sistemi hastalıklarını önleyecektir.

Enerji içecekleri, vitamin hapları ve protein tozunun bilinçsiz kullanımının zararları nelerdir?

Son yıllarda özellikle gençler arasında keyif verici bağımlılık potansiyeli olan maddelerle birlikte sık olarak tüketilen enerji içeceklerinin kalp problemlerine yol açabildiği bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır. Enerji içecekleri yüksek dozda, hele alkolle birlikte alındığında kalp ritim bozuklukları, kalp krizi, yüksek tansiyon, bilinç kaybı, çarpıntı, bayılma ve ani ölüme neden olabilmektedir. Kalp hastalarının kesinlikle sakınması gereken enerji içecekleri, ailesinde doğuştan ritim bozukluğu olan kişiler tarafından da kesinlikle tüketilmemelidir. Ayrıca tüketimi yaygınlaşan enerji içecekleri yüksek şeker içeriği nedeniyle, şeker hastalığına ve obeziteye neden olabilmektedir.

Bilinçsizce kullanılan vitamin hapları sağlığa zararlıdır ve birçok hastalığa neden olabilmektedir. Bu nedenle vitamin hapları doktor kontrolü altında tüketilmelidir. Gereğinden fazla kullanılan vitamin haplarının zararları şunlardır:

A ve C vitamini fazla tüketilirse ne olur?
A vitaminin bilinçsizce tüketilmesi karaciğere zarar verirken C vitamini böbrekleri olumsuz etkileyebilir. C vitamini mide asidini arttırır.

D, E ve K vitaminleri fazla tüketilirse ne olur?
D vitamininin etkisi oldukça uzun süre devam eder ve vücutta birikir. D vitamininin fazla alımı kandaki kalsiyumun yüksek konsantrasyon oluşturmasına neden olmaktadır. Yüksek kalsiyum böbrek taşına ve kan damarların sertleşmesine neden olabilir. E vitamini fazla alınırsa zehirlenmeler meydana gelir. Zayıflık, baş ağrısı ve hâlsizlik gibi belirtileri vardır. K vitamininin fazla alınması durumlarında kanın pıhtılaşmasına, damar tıkanıklığına ve karaciğer fonksiyonlarında bozulmalara neden olabilir.

Yine özellikle spor yapan gençlerin gereğinden fazla ve bilinçsiz kullandığı protein tozu da fazla protein nedeniyle vücutta kemik erimesi ve kalsiyum kaybına sebep olmaktadır. Proteinler kanın pH değerlerini ciddi anlamda etkilemektedir. Vücut bunu dengelemek için sodyum ve kalsiyum dengelerini değiştirir. Bu da kalsiyum kaybına sebep olur.

‘‘Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim.’’ M. Kemal ATATÜRK

Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün belki de en sevilen ve Türk milletine miras olarak bıraktığı en anlamlı sözlerden birisi “Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim.” sözüdür.

Bir sporcunun sadece güçlü ya da çevik olması yetmez. Bu avantajını kullanabileceği bir zekâsı ve bunu kullanırken de herkesi hayran bırakacağı bir ahlakı olmalıdır. Bu sebeple Atatürk, Türk sporcusunda yalnız beden kuvveti ve yetenek değil, aynı zamanda iyi ahlak ve zekânın da bulunmasını istemiştir.

Atatürk, sağlıklı bireylerin yetişmesi için önemli çalışmalar başlatmıştır. Dünyada ilk defa okullarda beden eğitimi dersini zorunlu kılan devlet adamı M. Kemal Atatürk olmuştur. Atatürk, Türk halkının önemli kültürel bir zenginliği olan halk sporlarıyla da yakından ilgilenmiştir. Bunların içinde de en çok güreşi sevmiştir.