Elektrik

Elektrik

Yaşamımızda Elektrik

Elektriklenmenin oluşumu

1. Doğada iki tür elektrik yükü olduğu

2. Yüklerin “+” ve “–” yük olduğu

3. Elektriklenmenin sürtme ile olacağı

4. Elektriklenmenin dokunma ile olacağı

5. Elektriklenmenin etki ile olacağı

Elektriklenmenin oluşumu

1. Sürtmeyle elektriklenmenin oluşumunu

2. Dokunmayla elektriklenmenin oluşumunu

Maddelerin elektriksel özellikleri nelerdir?

1. Elektriği ileten maddelere iletken maddeler denildiği

2. Elektriği iletmeyen, maddelere yalıtkan denildiği

Elektriksel özelliklerine göre maddeler kaça ayrılır?

1. İletken maddelere örnekler vermek

2. Yalıtkan maddelere örnekler vermek

3. İletken maddelerin kullanıldıkları yerler

4. Yalıtkan maddelerin kullanıldıkları yerler

Havadaki elektriklenme sonucu oluşan olaylar nelerdir?

1. Bulutla yer arasındaki elektrik boşalmasına yıldırım denildiği

2. Bir bulutun iki noktası ya da iki bulut arasındaki elektrik boşalmasına (atlamasına) şimşek denildiği

3. Şimşek/yıldırım olaylarından ısınan havanın, sıkışma sonucu patlamasına gök gürültüsü denildiği

Yıldırımın tehlikeleri nelerdir?

1. Yıldırımın canlılara zarar verebileceği

2. Yıldırımın binalara zarar verebileceği

3. Yıldırımın çalışır durumdaki elektrikli araçlara zarar verebileceği

Yıldırımdan korunma yolları nelerdir?

1. Yağmurlu havalarda kule, ağaç dipleri gibi yerlerde durulmaması gerektiği

2. Yağmurlu havalarda yüzülmemesi, kayıkla gezilmemesi gerektiği

3. Yıldırım tehlikesi olabilecek havalarda açık alanlarda ayakta durulmaması gerektiği

4. Yıldırımdan korunmak için paratoner kullanılması gerektiği

Elektriğin üretimden evlere ulaşımına kadar olan aşamaları nelerdir?

1. Santrallerdeki jeneratörlerde elektrik üretildiği

2. Üretilen elektriğin, yüksek kuleler ya da direkler arasından geçerek şehirlere geldiği

3. Şehirlere gelen elektriğin ana trafo merkezinde voltajının düşürüldüğünü

4. Voltajı düşürülen elektriğin ana iletim hatlarıyla sokak trafolarına geldiği

5. Sokak trafolardan iletim hatlarıyla evlerin ana sigortasına geldiği

Elektrik enerjisinin kullanıldığı alanlar nerelerdir?

1. Elektriğin evlerde kullanıldığı

2. Elektriğin endüstride kullanıldığı

3. Elektriğin ulaşımda kullanıldığı

4. Elektriğin iletişimde kullanıldığı

Elektrik enerjisinin kullanıldığı araçlar nelerdir?

1. Işık veren araçlar

2. Isı veren araçlar

3. Elektrik enerjisi ile iş gören araçlar

Elektriği tasarruflu kullanma yolları nelerdir?

1. Lâmbaların gereksiz yere açık bırakılmaması gerektiği

2. Bulunulan ortamda gerekenden fazla lâmba yakılmaması gerektiği

3. İletişim araçlarının gereksiz yere açık bırakılmayacağı

4. Elektrikle çalışan aletlerin işi bitince kapatılması gerektiği

Elektriğin kullanımında uyulması gereken kurallar nelerdir?

1. Prizlere sivri uçlu metallerin sokulmaması gerektiği

2. Bozuk elektrik anahtarların değiştirilmesi gerektiği

3. Kablo uçlarının açık bırakılmaması gerektiği

4. Elektrik anahtarına/elektrikli araçlara ıslak elle dokunulmaması gerektiği

5. Elektrik ampulü değiştirirken elektrik anahtarının kapatılacağı

6. Kopmuş elektrik tellerine dokunulmaması gerektiği

7. Kırılmış ve arızalı prizlerin kullanılmaması gerektiği

8. Elektrikli ev aletlerinin toprak hatlı prizlere takılması gerektiği

9. Kullanımını bilmediği elektrikli araçları kullanmaması gerektiği

10. Elektrik direklerine yaklaşılmaması gerektiği

11.Trafolara yaklaşılmaması gerektiği

Elektrik Enerjisi Kaynakları Nelerdir?

Elektrik üreten araçlardır.

Elektrikli araçları çalıştırırken farklı elektrik enerjisi kaynaklarına ihtiyaç duyarız. Kol saatimiz ile odamızı aydınlattığımız ampulün elektrik enerjisi kaynağı aynı mıdır? Arabamızın farlarının ve klimasının çalışması için gerekli olan elektrik enerjisi hangi kaynaktan sağlanmaktadır.

Şehir Cereyanı: Elektrik santrallerinde veya barajlarda üretilen şehir cereyanı elektrik iletim hatlarıyla yerleşim yerlerine taşınır. Evlerimizde kullandığımız elektrikli araçların birçoğu elektrik santrallerinde üretilen elektrik enerjisiyle çalışır. Televizyon, ütü, buzdolabı gibi araçların elektrik enerjisi kaynağı şehir cereyanıdır.

Pil: Düşük elektrik enerjisi üreten elektrik kaynaklarıdır. Piller radyodan saate kadar birçok alette kullanılmaktadır. Bazı araçlarda birden çok pilin bir araya getirilmesiyle oluşan batarya sistemleri kullanılır. Cep telefonu, telsiz gibi araçlar batarya ile çalışır.

Akü: Otomobil, motosiklet, uçak, gemi gibi ulaşım araçları, tarımda kullanılan araçlar elektrik enerjisi ihtiyaçlarını akü (akümülatör) denilen cihazlardan sağlar. Aküler motorun hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirip depolayabilir. Bunlar, pillere göre daha güçlü enerji kaynaklarıdır.

Bisiklet farının ışık vermesini sağlayan elektrik enerjisi, dinamo tarafından üretilir. Tekerleğe dayalı bir konumda bulunan dinamo, tekerleğin dönmesiyle elektrik enerjisi üreterek farların ışık vermesini sağlar.

Elektrikle çalışan araçları kullanmadan önce kullanım kılavuzunu okuyarak uygun olan elektrik kaynağını seçmemiz gerekir. Şehir cereyanı ile çalışan araçları pille çalıştırmamız doğru olmaz. Ancak bazı araçlar farklı enerji kaynaklarıyla çalıştırılabilir. Örneğin bazı
radyoları hem pille hem de şehir cereyanı ile çalıştırabiliriz.

Elektrikli araçların bazılarında farklı güç ve büyüklükte piller kullanılan pil ile saatimizde kullandığımız pil aynı güç ve büyüklükte değildir. Ayrıca aracın tükettiği enerjiye göre birden fazla pil kullanmamız da gerekebilir.

Piller, çeşitlerine göre düşünüldüğünde, ışık enerjisinden elektrik enerjisi üretmek amacıyla yapılmış güneş pilleri de vardır. Güneş pilleri ilk olarak 1960’lı yıllarda uzay teknolojisinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Bu piller; hesap makineleri, uydular, kol
saatleri vb.lerinde kullanılır. Bilim insanları daha ucuz, kolay elde edilebilen ve çevreyi kirletmeyen enerji kaynakları üzerinde çalışmalarına devam etmektedirler. Rüzgar santrallerinden ve güneş panellerinden ucuz, doğayı kirletmeyen elektrik enerjisi elde edilmektedir. Ülkemiz coğrafi konumu nedeniyle güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi acısından birçok ülkeye göre şanslı durumdadır. Rüzgar santrallerinde rüzgar, pervanenin kanatlarına çarparak onu döndürmeye başlar. Bu sayede elektrik enerjisi elde edilir. Güneş panelleri Güneş’ten aldıkları enerjiyi elektrik enerjisine çevirirler. Elde edilen elektrik enerjisi sanayide, konutlarda, ısıtma ve aydınlatmada kullanılır.

Elektrik; aydınlatma, iletişim ve ısınma gibi birçok alanda kullanılır. Üretimi masraflı ve zordur. Bu yüzden elektriği tasarrufu kullanmaya dikkat edelim.

Elektriğin Günlük Hayatımızdaki Yeri ve Önemi Nedir?

Günlük hayatımızda işlerimizi yaparken enerji harcarız. Örneğin, bulaşık makinesi icat edilmeden önce bulaşıklar elde yıkanırdı. Şimdi ise bulaşık makineleri sayesinde bu iş daha kolay bir şekilde yapılabiliyor. Peki, bulaşık makinesini Çalıştırmak için gerekli olan enerji nereden sağlanır? Ampulün ışık vermesini, vantilatörün hareket etmesini, ütünün ısı vermesini sağlayan etki, enerjidir. Elektriği göremeyiz ancak etkilerini hissedebiliriz. Işık ve ses bir enerji türüdür. Benzer şekilde elektrik de bir enerji türüdür. Elektrik enerjisi saç kurutma makinesinde ısı, enerji tasarruflu ampulde ışık enerjisine dönüşür.

Elektriği gözle göremeyiz ancak etkilerini hissedebiliriz. Elektrik bir enerji türüdür. Elektrik enerjisi başka tür enerjilere dönüşebilir. Elektrik enerjisi çamaşır makinesinde hareket enerjisine, ampulde ışık enerjisine, ısıtıcılarda ısı enerjisine dönüşür.

Ütü, fırın gibi araçların çalışmasını sağlayan elektrik enerjisinden ısı enerjisi elde edilir. Araba aküsündeki elektrik enerjisi arabanın hareket etmesini sağlar. Elektrik enerjisi, bilgisayar ve televizyonda hem ses hem de ışık olarak ortaya çıkar. Elektrikli araçlar kullanılarak elektrik enerjisinden başka tür enerji çeşitleri elde edilmiş olur. Elektrik enerjisi kolaylıkla taşınabilir ve diğer enerji türlerine dönüştürülebilir. Bu özellikleri nedeniyle elektrik enerjisi çok geniş kullanım alanına sahiptir. Bilim insanları yeni yöntemlerle elektrik enerjisi elde etmek için araştırmaya devam etmektedir. Modern toplum yaşantısında elektrik enerjisi vazgeçilmez bir hale gelmiştir.

Elektrik bir süreliğine kesildiğinde neler hissederiz? Bilgisayarım çalışmıyor. Araştırma yapamıyorum! Ütü yapmam gerekiyor. İşim yarım kaldı. Elektriğin keşfedilmesiyle birlikte teknoloji de çok gelişmiş ve toplum yaşamımızda önemli değişiklikler olmuştur. Bu gelişmelerin sonucunda ihtiyaçlarımız artmış, elektrik enerjisinin kullanım alanları genişlemiştir. Hızlı ulaşım ve iletişim alanında elektrik büyük kolaylık sağlamaktadır. Evlerimizin aydınlatılması, soğutulması, ısıtılması ve elektrikli aletlerin çalışması için elektrik enerjisine olan ihtiyacımız gün geçtikçe artmaktadır. Bir ülkenin ürettiği ve tükettiği elektrik enerjisi miktarı, o ülkenin gelişme düzeyi hakkında bilgi verir. Fabrikalarda üretim elektrikli makinelerle hızlı bir şekilde yapılır. Hastanelerde tedavi ve teşhis için kullanılan pek çok araç elektrikle çalışır.

İnsan topluluğunun yaşamını sürdürebilmesi ve hayatlarını kolaylaştırabilmesi için birçok önemli icatlar yapılmıştır. Kuşkusuz ki bu icatlardan en önemlisi yaşadığımız modern zamanda bağımlı olduğumuz elektriktir. Elektriğin hayatımızdaki önemini yaşadığımız birkaç dakikalık elektrik kesintilerinde daha iyi anlarız. Adeta elektrik kesintilerinde insanların sosyal hayatları durur. Ne yapacaklarını bilemezler. Alışkanlık haline getirdikleri aktiviteleri yerine getiremezler.  Mesela bağımlısı olduğumuz bilgisayar ve televizyon bunlara en güzel örnektir. Bu da elektriğin hayatımızda ne kadar önemli olduğunun bir göstergesidir.

Yaşamımızı aydınlatan güç elektrik enerjisidir Elektriğin olmadığı dönemlerde yaşamanın ne kadar zor olduğunu hepimiz tahmin edebiliriz. Elektrik, keşfedilmesiyle birlikte, hayatımızda çok önemli bir yere sahip oldu. Elektriğin çok kısa bir süre kesilmesi bile hayatımızdaki pek çok şeyin aksamasına yol acar. Elektrik enerjisi; elektrik santrallerinden ev, okul ve iş yerlerine kablolarla taşınır. Evimizde kullandığımız birçok araç elektrik enerjisi ile çalışır. Bu araçların kısa bir süre çalışmadığını düşünmek bile istemeyiz. Akşamları evlerimizi yine elektrik enerjisi ile aydınlatırız.

Büyük bir alışveriş merkezinde etrafımıza baktığımızda elektrikle çalışan birçok araç görebiliriz. Günümüzde kol saatimizden uydulara kadar her yerde elektriğin varlığını görmek mümkündür. Evimizi aydınlatan lambada, müzik dinlediğimiz radyoda elektriği kullanırız. Elektriğin keşfinden sonra insanlar elektrikle çalışan pek çok araç üretmişlerdir. Bu araçlar hayatımızı büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Elektrik her geçen gün insan hayatında daha çok yer almakta ve önem kazanmaktadır.

Günlük hayatımızda her yerde kullandığımız elektrik, hanelerimize ulaşıncaya kadar bir çok mevkiden geçer. Enerji hatları ile taşınan elektriğin çoğunluğu iş yeri ve konutlarda kullanılır.

Ulaşım, tıp, tarım, iletişim, endüstri ve daha bir hayli alanda kullandığımız elektrik, aynı zamanda çağdaşlaşmanın da önemli bir göstergesi olup; ekmek ve su gibi hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.

Elektrik enerjisi tabii kaynaklardan ele geçirilir. Ancak natürel kaynaklarımız yani doğal kaynaklarımız sınırlıdır ve gün geçtikçe azalmaktadır. Bunu bilerek hareket etmeli ve elektrik enerjisini boşa harcamamalıyız.Kullanmadığımız lambaları söndürmeliyiz. Televizyonu izlemiyorsak kapatmalıyız. Bilgisayar kapalı ise fişini de çekmeliyiz. Elektrik araçlarını seçerken az enerji tüketenleri tercih etmeliyiz.

Evrensel bir enerji kaynağı olmakla birlikte elektrik enerjisi,  güneş enerjisi, hidroelektrik, rüzgar enerjisi, doğalgaz, termik ve benzeri  gibi yöntemlerden elde edilmektedir. Hayatımızı kolaylaştıran ve hayatımızın büyük bir bölümünü etkileyen tüm araçlarda eletrik enerjisi kullanılmaktadır. Başından ayrılamadığımız bilgisayar ve televizyonlarda, elimizden hiç düşürmediğimiz cep telefonlarında, az iş yapmamızı sağlayan çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi beyaz eşyalarda, hareket etmek için hep elektrikten yararlanmaktayız. Sabah gözlerimizi açtığımız andan itibaren evimizden, iş yerimize ya da okulumuza kadar yaşamımızın her yerinde akşam yatana kadar elektriği kullanmaktayız.

Şöyle bir düşünelim, elektriksiz hayat nasıl olurdu? Böyle bir durumda 15 katı asansörsüz çıkmanız, buzdolabında gizlediğiniz yiyeceklerin bozulmaması için çözüm aramanız gerekecekti. Haberleri televizyondan koltuğunuza yaslanarak izleyemeyecek, mikrodalga fırında yemeğinizi ısıtamayacak, müzik setinizden sevdiğiniz bir müziği dinleyemeyecek, saçınızı kısa sürede kurutamayacak, klimanızla serinleyemeyecek, bir düğmeye basarak odanızı aydınlatamayacak, bulaşık-çamaşır-kurutma gibi; temizliğiniz için ihtiyaç duyulan olan makineleri çalıştıramayacaktınız. Geceleri eviniz güvensiz ve karanlık olacak, elektrikli kalorifer, su ısıtıcısı, masa lambası, video ve bilgisayar gibi hayatınızı kolaylaştıran, hayatınıza hız katan pek çok teknolojik aletten uzak bir yaşantınız olacaktı. Şimdi de elektriksiz bir hayatı şehir çapında düşünelim:

Sağlık, trafik, ulaşım, haberleşme, güvenlik sistemleri, iş yerleri, su dağıtımı, enerji imalatı, medya-yayın, bakım-onarım çalışmaları, elektriğe bağımlı olarak işleyen alanlardan ilk akla gelenlerdir.

Kesilmesi durumunda hayatı durma noktasına getirebilen elektrik, bizim için tüm bu saydıklarımızdan daha büyük öneme sahiptir. Şehir içindeki sistemlerin işlemesi, kurulu düzenin devam etmesi nasıl elektriğe bağımlı ise, vücudumuzda da enerji imalatı, iletişim, güvenlik, bakım-onarım gibi hemen hemen her türlü işlem için elektriğe ihtiyaç duyulur. Hasılı elektrik, vücudumuz için hayati bir öneme sahiptir. Çünkü vücudumuzdaki elektrik sistemi olmadan canlılıktan söz etmemiz ve vücudumuzdaki elektrik ihtiyacı, bir şehrin ihtiyacından çok daha vazgeçilmezdir.

Sokaklarda ve evlerde kullanılan aydınlatmalar da elektrikle çalışmaktadır. Aydınlatmalar sayesinde gece karanlık bir köşe kalmaz bizler de kendimizi güvende hissederiz. Her gün kullandığımız toplu taşıma araçlarında da elektrik kullanılır. Otobüs, otomobil, tren, gemi, uçak gibi taşıtlar toplu taşıma araçlarımızdır. Elektrik enerjisinin olması demek teknolojiye sahip olmak demektir.

Ülkemizde güvenlik sistemleri, bankalar, ağlar, iletişim, haberleşme ve daha birçok şey elektrik enerjisine bağlıdır. Tüm dünya için elektrik devlet işlerinde de çok önemlidir.

Görüldüğü gibi elektrik enerjisi tüm enerji türlerinden farklı bir enerji türüdür. Tüketilmeden üretilmeyen enerjidir. Yani tüketim olmalı ki üretim de olsun. Fakat burada önemli olan bilinçli tüketici olmaktır. Bununla ilgili enerji tasarrufu programları belirlenip, ülke içinde uzman kişiler tarafından eğitimlerin verilmesi gerekmektedir.

Elektrik evlerde 1800’lerin sonuna doğru kullanılmaya başlanmıştır. O dönemlerde elektriği sadece ekonomik durumu iyi insanlar kullanırdı, çünkü elektrik çok pahalıydı.

Santrallerde elektrik enerjisi üretmek için jeneratör denilen araçlar kullanılır. Jeneratörlerin elektrik enerjisi üretebilmesi için su, petrol, kömür gibi başka enerji kaynaklarına ihtiyacı vardır.

Bazı yılan balıklarının elektrik üretebilen özel bir yapısı vardır. Yılan balıkları bu elektriği avlarını yakalamak, kendini korumak için kullanır. Ürettikleri elektrik diğer canlıları öldürebilecek kadar güçlüdür.

Elektrik enerjisinin üretimi elektrik santrallerinde gerçekleşir. Elektrik enerjisi doğal kaynaklardan elde edilir. Kömür, petrol, doğal gaz, su elektrik üretiminde kullanılan doğal kaynaklardan bazılarıdır. Ancak doğal kaynaklarımız sınırlıdır ve her gecen gün azalmaktadır. Ayrıca bu kaynaklardan bazıları çevre kirliliği de oluşturmaktadır. Bunun için elektrik enerjisini tasarruflu kullanmalı, israftan kaçınmalıyız.

Elektriğin Yol Açabileceği Tehlikeler Nelerdir?

Zaman zaman televizyonda veya gazetelerde elektrik çarpması ile ilgili haberler yer alır.

Hayatımız için vazgeçilmez olan elektrik enerjisi, dikkatli kullanılmadığında büyük tehlikelere yol açabilir. Elektrik çarpması bunların en tehlikeli olanıdır.

Elektrik Çarpması: Vücudumuzun 3/4’ü (4’te 3’ü) sudan oluştuğu için elektrik vücudumuzdan geçerek bizi çarpar. Elektrik çarpan kişi, elektrik kaynağıyla temas hâlindedir. Böyle bir durumda kişiye çıplak elle dokunulmamalıdır. Çünkü elektrik enerjisi, çarptığı kişinin vücudundan geçerek ikinci kişiyi de çarpar.

Evimizde, okulumuzda, sokakta elektriğin tehlikelerine karşı dikkatli olmamız gerekir. Elektrik çarpması; elektrik enerjisinin dikkatsiz kullanım sonucu vücudumuza temas etmesiyle ortaya çıkan bir olaydır. Vücudumuzda ciddi zararlara, hatta ölümlere yol açabilir. Elektrik, dikkatli kullanılmazsa yangın çıkmasına da sebep olabilir. Bazı bina ve elektrikli aletlerin üzerinde elektrik kazalarına karşı uyarı işaretlerini görürüz. Tehlike belirttiğinden bu işaretleri gördüğümüzde dikkatli davranmalıyız.

Şehir cereyanının çok tehlikeli ve oldurucu olduğunu unutmayalım. Deneylerimizde şehir cereyanını kullanırken büyüklerimizden ve öğretmenimizden yardım alalım.

Elektrikli araçları ilk kez kullanırken kullanım kılavuzunu okuyarak nasıl çalıştığı konusunda bilgi sahibi olmalıyız.

Elektrik çarpması sırasında yapılması gerekenleri sıralarsak;
1. İlk önce elektrik şalteri kapatılmalıdır.
2. Elektrik çarpan kişinin elektrik kaynağıyla teması kesilmelidir.
3. Elektrik çarpan kişinin iç organları zarar görebileceğinden en kısa zamanda Acil Yardım Merkezi (112 numaralı telefon) aranarak bir elektrik kazası olduğu söylenmelidir.
4. Elektrik çarpan kişinin elbiseleri çıkarılmalı ancak yanıklara dokunulmamalıdır.

Elektrik Yangınları: Elektrik enerjisi kaçağından kaynaklanan yangınlara su dökmek, yangının daha da büyümesine yol açabilir. Çünkü su, elektriği iletir.
Elektrikten kaynaklanan yangınlarda yapılması gerekenler;
1. Elektrikten kaynaklanan yangınlarda su kullanılmamalıdır.
2. Elektriği kesmek için evdeki şalter kapatılmalıdır.
3. Yangını güvenli bir şekilde söndürmek için kimyasal yangın söndürücüler kullanılmalıdır.
4. İtfaiye (110 numaralı telefon) aranarak elektrikten kaynaklanan yangın bildirilmelidir.

Sarkan Elektrik Telleri: Direklerden sarkan elektrik telleri elektrik çarpmasına neden olabilir. Elektrik çarpması durumunda 186 numaralı telefon aranarak ilgililere haber verilmelidir. Arabanın içindeyken elektrik teli arabanın üzerine düştüyse uzmanlar
gelinceye kadar arabanın içinde metal kısımlarına dokunulmadan beklenilmelidir. Önlemler alınmadan arabadan inilirse elektrik çarpabilir.