Doğal afetler nelerdir ve nasıl oluşur?

Doğal afetler nelerdir ve nasıl oluşur?

Doğal Afet Nedir?

Doğal afet, büyük oranda veya tamamen insanların kontrolü dışında gerçekleşen, mal ve can kaybına neden olabilecek tehlikeli ve genellikle büyük çaplı olay. Afetin ilk özelliği doğal olması, ikincisi can ve mal kaybına neden olması bir diğeri çok kısa zamanda meydana gelmesi ve son olarak da başladıktan sonra insanlar tarafından engellenememesidir. Bazı afetlerin yeryüzünün nerelerinde daha çok olduğu bilinmektedir. Örneğin deprem, heyelan, çığ, sel, donma gibi bazı afetlerin sonuçları depremde olduğu gibi doğrudan ve hemen ortaya çıkar. Ama kuraklıkta olduğu gibi bazılarının sonuçları ise uzun bir zaman sonra ve dolaylı olarak görülür.

Doğal afet, can ve mal kaybına neden olan doğa olaylarıdır. Sel, heyelan, çığ, fırtına, hortum ve deprem doğal afetlerdir.

Doğal Afetlerin Türleri nelerdir?

Jeolojik Kökenliler

Bunlar doğrudan doğruya kaynağını yer kabuğu ya da yerin derinliklerinden alan doğal afetlerdir.

• Deprem
• Heyelan
• Yanardağ patlamaları
• Tsunami
• Toprak kayması

Meteorolojik Kökenliler

Atmosferdeki doğa olayları sonucunda meydana gelirler.

• Sel
• Su taşkını
• Çığ
• Fırtına
• Kuraklık
• Orman yangını
• İklim değişiklikleri
• Hortum
• Erozyon

Meteorolojik afetlerin oluşumunu hazırlayan temel etkenler atmosfer kökenli olmasına rağmen, bazılarında afetin oluştuğu yerin özellikleri de etkili olmaktadır. Sel, çığ ve sis buna örnek olarak verilebilir.

Doğal afetler nelerdir?

Çığ felaketi

Dağlardaki kar kümelerinin aşağıya doğru yuvarlanması ve yuvarlandıkça da büyümesidir. Karların büyük kütleler hâlinde dağlardan yuvarlanması sonucunda çığ oluşur. Çığ eğimli yerlerde doğa olayları nedeniyle gerçekleşen bir doğal afettir. Dağın bir noktasından kopup yuvarlanan, yuvarlandıkça da büyüyen kar kümesidir.

Deprem felaketi

Yer kabuğunun alt bölümlerinde gerçekleşen hareketlerin neden olduğu sarsıntılardır. Yer kabuğunun sarsılması sonucunda deprem denilen doğal afet oluşur. Deprem, en çok can ve mal kaybına sebep olan doğal afettir.

Fırtına felaketi

Havanın yer değiştirmesiyle oluşan ve yağışlara neden olan güçlü esen rüzgârdır. Rüzgârın çok kuvvetli esmesi sonucu oluşan doğal afet fırtınadır. Fırtınalar; evlerin çatılarının yıkılması, ağaçların devrilmesi gibi zararlara sebep olabilir.

Heyelan felaketi

Eğimli yerlerde, yağışların etkisiyle toprağın alt tabakasının gevşemesi sonucu, üst tabakasının birdenbire kayarak hareket etmesidir. Toprak ve kayaların büyük parçalar hâlinde yamaçlardan aşağı sürüklenmesi ile heyelan oluşur. Heyelan ya da diğer adıyla toprak kayması da yine yağışların etkisiyle oluşur. Kar ve yağmur suları zamanla toprağın alt tabakasını gevşetebilir. Alt tabakası gevşeyince toprağın üst tabakası hareket etmeye başlar. Yani toprak kayması olur. Bu doğal afet daha çok eğimli yerlerde görülür.

Hortum felaketi

Hava ve suyun kendi etrafında hızla dönmesiyle oluşan güçlü esen rüzgârdır. Gökyüzünden yeryüzüne uzanan sütun biçiminde görünür. Sıcak ve nemli hava ile soğuk havanın şiddetle yer değiştirmesi sırasında dönen rüzgârlar oluşur. Bu rüzgârlara hortum adı verilir.

Sel felaketi

Şiddetli ve sürekli yağan yağmurdan ve eriyen kardan oluşan, geçtiği yerlere zarar veren taşkın sulardır. Karların erimesi ve yağmurun çok yağması sonucu sel oluşabilir. Yerleşim birimleri sel tehlikesi nedeni ile dere kenarına kurulmamalıdır.
Sel olunca Kızılay ve AFAD ekipleri yardım için gelir. Arama kurtarma çalışmaları gerçekleştirirler. Yiyecek, giyecek yardımında bulunurlar. İncelemeler yapıp gerçekleşebilecek sellerin zararlarını azaltmaya yönelik önlemleri belirlerler. Bu amaçla dere yatakları, yani derenin aktığı yer temizlenip genişletilir. Bitki örtüsü yetersiz ise ağaçlandırma çalışmaları yapılır. Ağaçlar, kökleriyle suyun bir bölümünü tutuyor ve selin zararlı etkilerini azaltıyor. Böylece doğal afetlerden daha az zarar görülüyor. Hatta heyelan ve çığın zararlı etkileri azaltılıyor.

Kızılay ve AFAD doğal afetlerde zarar görenlere ilk yardım, yiyecek, giyecek ve barınma yardımı yapar.

Hava olaylarına ve doğal afetlere karşı hangi tedbirleri almalıyız?
• Güneşten korunmak için şapka ve güneş gözlüğü kullanmalıyız.
• Kışın; eldiven, bere, çizme, mont giyerek soğuktan korunmalıyız.
• Sisli havalarda fosforlu çizgileri olan kıyafetler giymeliyiz.
• Yağmurlu havalarda dışarı çıkarken yanımıza şemsiye almalıyız.

Doğal Afetlerden Korunma Yolları Nelerdir?

Doğal afetlerden korunmak için neler yapmalıyız?

Doğal afetler, insanlara ve çevreye büyük zararlar veren olaylardır. Doğal afetler ; Sel ve Su Baskınları, Depremler, Tsunami, Toprak kayması, Erozyon, Çığ, Yangınlar, Yanardağ Patlamaları, Yıldırım Düşmesi, Fırtınalar olarak gösterilebilir.

Selden korunmak için dere yataklarına ev yapılmamalıdır. Boş alanlara ağaçlandırma çalışmaları yapılmalıdır.

Çığ ve heyelandan korunmak için ağaçlandırma çalışmaları yapılmalıdır. Çığ tehlikesi olan yerlerde yüksek sesle konuşulmamalıdır.

Depremden korunmak için depreme dayanıklı binalar yapılmalıdır. Evdeki mobilyalar duvara sabitlenmelidir.
Deprem sırasında elimizle başımızı koruyarak sağlam bir yerde sarsıntının bitmesini beklemeliyiz. Deprem sonrasında binadan hemen ayrılmalıyız.

Doğal afetlerin zararlarından korunabilmek için ne gibi önlemler alabiliriz?

Doğal afetlerden korunma yolları nelerdir?

Doğal afetlerin oluşumunu engelleyemeyiz. Ancak önlemler alarak selin, heyelanın, çığın zararlı etkilerini azaltabiliriz. Ağaçlandırma çalışmaları fırtına ve hortumun da zararlı etkilerinden bizleri korur. Ancak binalarımızı uygun yerlerde ve sağlam yapmamız da önemlidir. Böylece olası depremlere karşı da önlem almış oluruz.

Depreme Karşı Alınması Gereken Önlemler nelerdir?

Depremlerden Korunma Yolları Nelerdir?
Depremler yerin hareketleriyle oluşur, büyük zararlara neden olabilir. Bu zararları azaltmak için deprem öncesinde, deprem anında ve deprem sonrasında nasıl davranacağımızı bilmemiz gerekir.
Depreme engel olamayız ama depremin zararlarını en aza indirmek için gerekli önlemleri alabiliriz. Depremin zararlarını en aza indirmek için gerekli önlemler mutlaka alınmalıdır.

• Acil durum çantası hazırlanmalıdır. Çantada nüfus cüzdanı, nakit para, kredi kartı, düdük, telsiz, cep telefonu, telefon defteri, itfaiye, ambulans, polis telefon numaraları, el feneri, ışıldak, portatif radyo, yedek pil, ilk yardım malzemesi, ilaç, adres defteri, jeton, plastik bardak, tabak, su, kuru gıda, konserve, konserve açacağı, mevsimine uygun kıyafet, diş fırçası, macun, sabun, havlu v.b. eşyalar bulunmalıdır.
• Ağır çerçevesi olan tablo ve aynalar yataklardan, sandalyelerden ve koltuklardan uzak bir yere asılmalı ve duvara yerleştirilmelidir.
• Banyo ve mutfaktaki dolapların kapaklarına sürgü takılmalı, odalardaki dolap, raf, vb. duvara monte edilip sabitlenmelidir.
• Bina, yol yapılacak zeminlerin dayanıklılığından emin olunmalıdır.
• Binaların inşasında dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır, mevcut binaların dayanıklılığı artırılmalıdır.
• Binaların yapımında depreme dayanıklı kaliteli malzeme kullanılmalıdır.
• Büyük binalar betonarme, sağlam yapılmalıdır.
• Deprem bölgelerinde çok katlı binalar yapılmamalıdır.
• Deprem sonrasında aile bireyleri için toplanma alanı belirlenmelidir.
• Dolaplar, kitaplıklar devrilmemesi için duvara sabitlenmelidir.
• Evde, işyerinde, okulda yaşam üçgeni alanı oluşturulmalıdır.
• Evde yangın söndürme aleti bulundurulmalı, nasıl kullanılacağı öğrenilmelidir.
• Evler tek veya iki katlı olmalıdır.
• Evlerde banyo ve mutfaktaki dolapların kapaklarına sürgü takılmalı, odalardaki dolap, raf, vb. duvara monte edilip sabitlenmelidir.
• İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere ev ve bina yapılmamalıdır.
• Kalorifer radyatörü, kombi, avize gibi araçların duvar bağlantıları sağlamlaştırılmalıdır.
• Mevcut binaların dayanıklılığı artırılmalıdır.
• Sigorta sistemine dahil olunmalı, deprem sigortası yaptırılmalıdır.
• Ulusal, Uluslar arası kurtarma ve deprem ekipleri ile sürekli bilgi alışverişinde bulunulmalı, bu ekiplerle birlikte geniş kapsamlı deprem tatbikatları yapılmalıdır.
• Yapılar yapım sırasında denetlenmeli ve kaçak yapılaşmaya izin verilmemelidir.
• Yataklar cam kenarından, asılı eşya ve cisimlerden uzaklaştırılmalıdır.
• Yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmelidir. İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere ev ve bina yapılmamalıdır.
• Yerleşim yerleri güvenli yerlerde kurulmalıdır.

Deprem Öncesinde hangi önlemler alınmalıdır?
Aile bireylerimizle buluşma yeri planlamalıyız.
Binadan çıkış için kullanabileceğimiz güvenli yolu öğrenmeliyiz.
Evimizde acil durum çantası hazırlayıp kolay ulaşabileceğimiz bir yerde bulundurmalıyız.

Deprem Anında neler yapılmalıdır?
Acil durum çantasını alıp güvenli yolu kullanarak binadan çıkmalıyız.
Buluşma yerine gidip aile bireylerimizi beklemeliyiz.
Devrilebilecek dolaplardan, pencerelerden uzaklaşmalıyız.
Merdivenlere ya da çıkışa doğru koşmamalıyız.
Sağlam bir eşyanın yanında çömelip el ve kollarımızla başımızı korumalıyız.

Deprem Sonrasında neler yapılmalıdır?
Artçı sarsıntılar bitene kadar hasarlı binalara yaklaşmamalıyız.
Artçı sarsıntılara karşı elektrik direklerinden, ağaçlardan, binalardan uzakta durmalıyız.
Yıkıntı altında kalırsak sakin olmalı, kurtarma ekiplerini beklemeliyiz.

Sel ve Su Baskınlarına Karşı Alınması Gereken Önlemler nelerdir?

Sel ve Su Baskınların Korunma Yolları Nelerdir?
• Akarsu yatakları temizlenmeli ve genişletilmelidir.
• Akarsular barajlarla ve bentlerle kontrol altına alınmalıdır.
• Barajlar inşa edilerek akarsuların akışı kontrol altına alınmalıdır.
• Dere yatakları temizlenmeli ve genişletilmelidir.
• Sel baskınları ve taşkınlardan korunmak için her şeyden önce, doğal bitki örtüsünün, özellikle de ormanların korunması gerekir. Çünkü ağaçlar, yağmurun hızını keser ve yağmur sularının toprağa sızmasını sağlar. Böylece sular toprağın yüzünde birikmez ve sel oluşumuna yol açmaz. Ayrıca ağaç, gövdeleri, suyun yamaçtan aşağıya hızla akmasını önler.
• Suyun hızını kesmek için yamaçların teraslandırılması, akarsu yataklarına setler yapılması ve göletler oluşturulması sel baskınlarının yol açacağı zararları büyük ölçüde azaltır.
• Yerleşim yerleri sel bölgelerinin dışına çıkartılmalıdır.

Tsunamiye Karşı Karşı Alınması Gereken Önlemler nelerdir?

Tsunami’den Korunma Yolları Nelerdir?
• Deniz kıyısında yerleşim yeri seçerken; tsunami riskini de diğer doğal afetler (deprem, sel, tayfun vb.) gibi değerlendirmek alınabilecek ilk önlemdir.

Toprak Kaymasına Karşı Alınması Gereken Önlemler nelerdir?

Toprak kaymasından Korunma Yolları Nelerdir?
• Akar su yatakları dayanıklı duvarla kontrol altına alınmalıdır.
• Dik ve çıplak yerler bitki örtüsü ile kaplanmalıdır.
• Dik yerlerin etek kısımları fazla kazılıp oyulmamalıdır. Gerekirse destek duvarı yapılmalıdır.
• Eğimli arazilerde ağaçlandırma çalışmalarına önem verilmelidir.
• Yerleşme yerleri toprak kayma alanlarının dışına çıkarılmamalıdır.
• Yol yapımında yarmalar fazla dik ve derin açılmamalıdır.
• Yolların heyelan bölgelerinden uzağa yapılmasına çalışılmalıdır.

Erozyona Karşı Alınması Gereken Önlemler nelerdir?

Erozyondan Korunma Yolları Nelerdir?
• Akarsu kenarlarında, dik yamaçlarda ve eğimli yüzeylerde, kök yapısı sağlam, ortama uyum sağlayabilecek ağaçlandırma, setlendirme çalışmaları yapılmalıdır.
• Doğal park alanlarını çoğaltılmalıdır.
• Orman yangınlarına karşı hassas ve tedbirli olunmalıdır.
• Tahrip olan ağaç ve bitki örtüsünün en az iki misli olacak şekilde yenilemelidir.

Çığ Afetine Karşı Alınması Gereken Önlemler nelerdir?

Çığ’dan Korunma Yolları Nelerdir?
• Çığ bölgelerinden geçerken gürültü çıkarılmamalıdır.
• Çığ olma olasılığı kuvvetli olan yerlerde perdeleme yapılmalıdır.
• Eğimin çok bulunduğu yerler yeterince ağaçlandırılmalıdır.
• Kara ve demir yolu ulaşımı çığ alanlarının uzağında yapılmalıdır.
• Kış sporları çığ alanlarından uzak yerlerde yapılmalıdır.
• Yerleşim yerleri çığ alanından uzaklara konmalıdır.

Yangınlara Karşı Alınması Gereken Önlemler nelerdir?

Yangınlardan Korunma Yolları Nelerdir?
• Çocukların erişebileceği yerlerde çakmak, kibrit gibi yanıcı ve yakıcı şeyler bulundurulmamalıdır. Çocukların bu tür malzeme ile oynamasına müsaade edilmemelidir.
• Ekilen tarla ve arazilerde hasattan sonra kalan sap ve kökleri (anız) yakılmamalıdır.
• İşyerlerinde ve konutlarda, yangın tesisat ve alarm sistemi (duman veya ısı dedektörü ile siren sistemi) yaptırılmalı, yeterli sayıda yangın söndürme cihazı bulundurulmalı, yüksek katlı binalarda yangın merdiveni ve acil çıkış kapıları yapılmalıdır.
• Orman yangınlarına karşı hassas ve tedbirli olunmalıdır. 
• Ormanlık ve sık bitki örtüsü olan alanlarda, sigara içilmemeli, ateş yakılmamalı, camdan mamul veya parlak yüzeyli herhangi bir madde veya metali bu alanlara atılmamalı, yanıcı veya çabuk tutuşabilen kimyasal maddeleri ve ambalajları bırakılmamalıdır.

Yıldırım Düşmelerine Karşı Alınması Gereken Önlemler

Yıldırım’dan Korunma Yolları Nelerdir?
• Alıcı görevi gören anten ve benzeri aletlerin uç noktalarının iletken olmayan maddelerle izole edilmelidir.
• Çok fazla yıldırım düştüğü anlarda, mevcut alıcı ve verici aletleri (telsiz, telefon, vs.) kullanılmamalıdır.
• Yağışlı havalarda, aşırı metal bulunan alanlardan ve ağaçlık alanlardan uzak durulmalıdır.
• Yüksek ve dış yüzeyinde metal oranı fazla olan bina ve yapılarda paratoner tertibatı kurulmalıdır.

Fırtınalara Karşı Alınması Gereken Önlemler nelerdir?

Fırtına’dan Korunma Yolları Nelerdir?
• Genel acil ikaz sistemi oluşturulmalıdır.
• Bloklar halinde ve sağlam monte edilmiş parçalardan oluşan çatılar yapılmalı, konut ve diğer alanlarda kalın cam kullanılmalıdır.
• Sığınak hazırlanmalıdır.